Babad Ksatria Tamanbali



17a. Umeneng sirebunira, akebeking adnyana, apan tan katemwa muwah, ya etunian manangis, mbras raninireng mata, tan sah pwa asasambatan, anawak-nawak sang wus lepas. Tangeh yan carita panangisning wiyoga. Enengakena kata sakareng.
Sampun arawas-rawas sayan luhur tuhuhira I Dewa Garba-Jata, mengpenging jajakania, durung pwa angalap rabi, apan kaduk pwa sira angalap sihaning nagara, sapunpunanira Kunang tekanang jana, tan lingen atwanging agusti, apan atisaya denira angalap citaning wadwa; ye etuning pada atwang, kajanapriya kotamanira, angdani prajamandala.

Ni Dewa Ayu Mas termenung, penuh sesak dalam rongga dadanya, karena tidak akan bertemu lagi (dengan sang suami) sebab itu beliau menangis, berlinang-linang air matanya, selalu mengigau, menyebut­nyebut suami yang sudah wafat. Tidak putus-putusnya jika dikisahkan kesedihan Ni Dewi Ayu Mas. Tidak dilanjutkan cerita ini sejenak.
Sesudah berselang lama makin dewasa usia I Dewa Garba Jata, sudah meninjak usia dewasa belum juga menikah, karena beliau sedang memikat kasih mayarakat di daerahnya. Dan tidak usah dikisah­kan tentang hormatnya rakyat Tamanbali kepada beliau sebagai raja, karena beliau mampu memikat hati rakyat, sebab itu rakyat hormat kepadanya, keluhuran budi beliau menyebabkan disenangi masyarakat.


18a. Wekasan sayan sihira Dalem/lawan Ki Dewa Garba-Jata, umenget pwa kaya piwekas Batara Subali. Ya etunian Dalem, amupwa mantu I Dewa Garba-Jata, tinarimen putri Dalem stri sawiji. Tan ponarna gi­rang citanira I Dewa Garba-Jata kinusungan putri. Tumuli awiwaha, genep cacaraning Ksatriyan tan lingen ramia pasanggamanira ateker rarasing pakasutan, sotaning anyar. Pira kunang lawasira akuren, wekasan garbini pwa (sira) sang ari, atisaya sukaning citanira I Dewa Garba-Jata, an tumon sirajinira ameteng.
Tutuging lek ikan garbini, umulah tang rare jeroning garbawasa, ati­saya panangis ikang kalaran, tinulung de sang pawrawalian. Tan asue umijil sang aneng garba dibia, antianta listwayu ring rupa. Tangeh yan caritakena garjoin ikang asusuta, pinulapali, binresikan, genep sacaraning rare Ksatriyan, tan ana kurang. 

Akhimya Dalem Gelgel makin sayang kepada I Dewa Garba Jata, Dalem ingat dengan pesan Batara Subali. Sebab itu Dalem Gelgel mengangkat I Dewa Garba Jata sebagai menantu, dikawinkan dengan seorang putri Dalem. Tak terumpamakan gembira hati I Dewa Garba Jata dianugerahi seorang putri. Akhimya beliau menikah, dengan upacara lengkap se­bagai seorang ksatria. Tak terbayangkan suka cita beliau berdua merasakan kenikmatan pertemuan di tempat tidur, begitulah karena baru saja menikah.
Entah berapa lama beliau menikah, akhimya istri beliau hamil, I Dewa Garba Jata merasa sangat gembira ketika melihat istrinya me­ngandung. Sesudah cukup tua umur kandungan itu, sang bayi dalam kandungan dapat bergerak, sang ibu merintih kesakitan, mendapat pertolongan dari dukun bersalin. Sesudah berselang beberapa saat bayi utama itu lahir berwajah tampan. Panjang jika diceritakan kegembiraan hati I Dewa Garba Jata, bayi itu dimandikan dan diupacarai seperti bayi ksatria, tidak kurang suatu apapun.


18b. Wekasan sayan luhur pwa tuwuhira, katon kakamahatmianiwadananira, Cokorda den Bancingah. Sampun mungpWJg jajakanira, olih ngambil rabi ka Badung, putrine Ki Arya Jambe-Pule. Tangeh yan carita sihira akuren. Pira kunang la­wasnia, ametu putra sawiji, mapenengran Cokorda Pamecutan. Glising ikanang tatwa sira Cokorda Pamecutan, angalap rabi maputra I Dewa Gde Den Bancingah, malar pwa angalap rabi wekasan maputra I Dewa Kanca Den Bancingah. Kunang muwah I Dewa Gde Kanca Den Bancingah, sampuning mengpeng jajakania, malar pwa angalap rabi, maputra I Dewa Gde Tangkeban. Wekasan sira I Dewa Gde Tangkeban, sayan mengpeng tarunia, tumuli angalap rabi, tan lingen ring pasanggamanira/wekasan wredi putra sira, pretiakaning aran lwirinia,

Akhirnya semakin tua usianya, tampak ketampanan wajahnya, diberi nama Cokorda Den Bencingah. Sesudah beliau mencapai usia dewasa, berhasil menyunting istri di Badung, putri Ki Arya Jambe Pule. Panjang jika dipaparkan cinta kasih beliau ber­suami istri.
Entah berselang berapa lama, beliau berputra seorang pria, diberi nama Cokorda Pemecutan. Segera dikisahkan Cokorda Pemecutan lalu berputra setelah menikah yang diberi nama I Dewa Gde Den Benci­ngah, I Dewa Gde Den Bencingah juga menikah dan berputra I Dewa Kanca Bencingah. Demikian pula I Dewa Kanca Den Bencingah, sete­lah mencapai usia dewasa, beliau menikah dan berputra I Dewa Gde Tangkeban. I Dewa Gde Tangkeban setelah dewasa usianya, lalu menikah, tidak dikisahkan penemuan beliau di tempat tidur, akhirnya beliau banyak berputra dan namanya masing-masing yaitu:


19a. I Dewa Pring, I Dewa Pindi, I Dewa Prasi, I Dewa Kaler. Muwah ana pangiwanira, aran I Dewa Batan Wani, I Dewa Pulasari, I Dewa Mundung, I Dewa Kliki. Ana muwah putra pangarep nging kari alit, apasadnya I Dewa Gde Anom-Teka. Mangkana samodayaning put­ran I Dewa Gde Tangkeban, wus munggwing pralalita, kaprasista ing presasti, tan lingen tekeng wadu.
Gumanti muwah tang crita, pira kunang lawasira presama sayan aluhur tanaya nira I Dewa Gede Tangkeban, duk ing mangka kang para putra, kinon pada angalihaken unggwan desa para desa. Kunang I Dewa Pring, awesma sira ring Bresika. I Dewa Prasi ka presista ring Gaga. I Dewa Pindi akuwu pwa Tiagasura, I Dewa Kaler sira kari ring rajia Tamanbali makahingem­ban jajah mwang ibu. 

I Dewa Pring, I Dewa Pindi, I Dewa Prasi, I Dewa Kaler. Ada lagi putra beliau lain ibu bemama I Dewa Batan Wani, I Dewa Pulasari, I Dewa Mun­dung, I Dewa Kliki. Ada pula putra mahkota yang masih bemama I Dewa Gde Anom Teka. Sekian nama-nama putra I Dewa Gde Tang­keban, sudah tersurat dalam piagam, dikukuhkan dalam prasasti, tidak disebutkan kaum wanitanya.
Alihkan lagi cerita ini, entah berapa lama makin dewasa putra-putra I Dewa Gde Tangkeban, ketika itu semua putra beliau disuruh mencari tempat tinggal di beberapa daerah. Dan I Dewa Pring, benempat tinggal di Nyalian. I Dewa Prasi bertempat tinggal di Gaga, I Dewa Pindi berdomisili di Tlagasura, I Dewa Kaler yang masih tinggal di Tamanbali,  didampingi ayah dan ibu.


19b. Sampun pwa arawas-rawas, kerta tang buwana sapunpunanira tan ana baya wiyadi, wetning sutreptinira I Dewa Gde Tangkeban, angedaning prajamandala, makanguni,apan pada tanajanira kabeh, adudwan-dwan unggwan, padawruh angalap budining wang, ya etuning atwangsapunpunaning Tarnanbali.
Kunang muwah apan sampun pada wredi santana, ikang suta ing desa paradesa, presida sanak pesanakan, tangeh yan carita.
Mangke titanen I Dewa Pring Brasika, nga. Nyalian lwnaku aneda kawitania roaring Tamanbali ring sira sang aji guru, kang ingaranan Ki Lobar. Apa marmania mangkana, apan atisaya umeweha I Dewa Gde Pring angamong jagat ring Minanyalian ya dumehnian raju umatur ring sang aji. 

Setelah berselang beberapa waktu, aman dan tenteram daerah beliau tidak ada bencana dan wabah, karena kebijaksanaan I Dewa Gde Tangkeban mengatur wilayah daerahnya, terutama karena putra-putra beliau yang berlainan tempat tinggal, masing-masing tahu mengambil hati masyarakat, sebab itu masyarakat Tamanbali tetap taat dan hormat, lagi pula putra-putra beliau yang bertempat tinggal di beberapa daerah masing-masing telah berputra banyak. Sudah menjadi keluarga besar, panjang jika diuraikan.
Kini dikisahkan I Dewa Pring di Brasika alias Nyalian berangkat ke Tamanbali mohon keris pusaka yang bemama Ki Lobar kepada I Dewa GdeTangkeban (sang aji guru). Apa sebabnya demikian, karena I Dewa Gde Pring merasa sulit memerintah daerah Nyalian sebab itu beliau memberanikan diri menyampaikan kepada I Dewa Gde Tangkeban.


20a. Kunang sira Sri Aji arda matenget pwa sira, apa dumehnian/ apan makweh sanakira, lamakania nora bina de Aji apuputra. Apan mangkana manangis pwa I Dewa Gde Pring sumeseling pulakretu, pamanda bagianing sarira, tan kena angraksa rajia Ya etunian akedeh aminta muwah atulaka mantuking Tamanbali. Kunang sira Sri Aji, ati­saya maposeking antadnyana, uninget-ingel pwa sira, yan tan pawehana tan.wun rinampasing ari tang Brasika, ya etunian kinasungan kang kadga kawitania kang inaranan Ki Lebar. Tan popama suka twase I Dewa Pring apan sampun kinasungan, garjita pwa sin1 mulih, iniringin de balanira maring Nyalian. Mangkana paridartanaia, mimitaning Si Lobar, umungguh aneng Nyalian. Kunang sasampun ikang Lobar, umungguh ring rajia Nyalian, antian kretan ikang jagat ingalem de Sanghulun, tan ilang takonakena sihing/ sang para wiku, wibuh kata·keng ukir jaladi, pada amuji. Tangeh yan wuwusan, punggel tang tatwa sakareng. 

Dan I Dewa Tangkeban tidak memperkenankan, karena I Dewa Gde Pring banyak saudara, supaya tidak beda cinta kasih beliau berputra. Karena I Dewa Pring sedih menyesali nasib dirinya, merasa diri kurang wibawa, bila tidak kuasa memerintah daerahnya. Sebab itu beliau bersikeras pergi ke Tamanbali mohon ulang keris pusakanya. Dan I Dewa Gde Tangkeban sangat resah dalam hati, beliau berpikir­-pikir, jika keris pusaka itu tidak diberikan, pasti daerah Nyalian akan dirampas musuh, sebab itu keris pusaka yang bernama Ki Lobar akhirnya diserahkan.
Tidak terumpamakan gembira hati I Dewa Pring karena telah mene­rima pemberian, dengan perasaan lega diikuti pengiring beliau kembali ke Nyalian. Demikian kisahnya, bermula Ki Lobar berada di puri Nya­lian, aman sejahtera daerah Nyalian sehingga mendapat pujian dari Dalem Gelgel, tidak usah ditanyakan cinta kasih para pendita, hingga masyarakat yang bertempat tinggal di pegunungan dan di pantai sama­-sama memuji. Panjang jika dikisahkan, persingkat cerita ini sejenak.


Sumber
I Gusti Ngurah Bagus, Ida Bagus Rai Putra

Babad Ksatia Tamanbali

Department Pendidikan dan Kebudayaan, Jakarta 1989



Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Blog Terkait