Babad Ksatria Tamanbali



26b. I Dewa Kliki, prasama pada umiringaken de putra putrakani asowang-sowang, pada anganggo tumandang Mantri, pada angelingin arongan, apan sampun dum parani. Tangeh yan wuwusan biakta sam­pun pada lumampah kapengin kang tumingal, yaya gunung Apuyyan sinangsiptan, larapning sanjata, lwir tatit; raju inidran tang nagara Bangli. 

Gumantia Kyahi Anglurah Parawupan, Kyadipati Bangli, tan wruh pwa ya sangkan ikang musuh, teka angrungu swaraning bedil surak awanti-wanti. Kanggek twasira angapi. Awasana ana kang wong prapta, sampun ananadang kanin, umatur yan ana musuh teka sakeng Taman­bali. Muntab krodanira Kyahi Anglurah Prawupan, akon anabuh pu­nang teteg agung, muni tan pantara gumuruh teka bala prapta sregep sahagagaman, Manca, Prebekel kabeh, anane Kyahi Anglurah Pamaran/Kyahi Anglurah Dawuh bahingin, sampun pada sinungan andika cinatu tekaning bala.

I Dewa Kliki, beliau disertai putra dan cucu masing-masing Beliau bertugas sebagai komandan, diwajibkan mengingatkan tugasnya masing-masing, karena sudah ditentukan bagian daerah yang akan di­tuju. Panjang jika dikisahkan mereka sudah berangkat bersama-sama. Tergugah hati orang yang memandang, tampak seperti gunung api, kilauan senjata mereka seperti petir, ibu kota daerah Bangli lalu di­kurung.
Sekarang dikisahkan raja Bangli Kyai Anglurah Prawupan, beliau tidak tahu dari mana musuh itu datang. Seketika mendengar suara bedil dan sorak-sorai bersaut-sautan, beliau terhenyak mendengarkan. Akhirnya ada orang menghadap sudah dalam keadaan luka, dia melaporkan bahwa ada musuh datang dari Tamanbali. Tidak ter­tahankan amarah Kyai Anglurah Praupan dan memerintahkan memukul kentongan pusaka, akhirnya kemongan bersuara bertalu-talu. Datang pasukan bersenjata lengkap, para manca, perbekel, di antaranya Kyai Anglurah Pamoran dan Kyai Anglurah Dawuh Bahingin, mereka telah diberi pengarahan sampai pada pasukan.


27a. Lumaris pwa gagancangan tumuli apapageng marga, apagut tekaning prang, saling dedes agatik, aruket arok, matang binatangan, tan pengan mati akanin, rah angambanging siti, ati-saya ramen ikang yuda, lebu alimunan, peteng ajamuran, sinaput dumaning bedil, lwir glagah katunwan, unin ikang Brahmasara, surak as­anggaruhan, sinamening. swaraning tatabuhan. Semu mengas tikang sanjateng Bangli, pan kakwehan lawan. lrika uring-uringan Kyahi Anglurah Pamamoran, tumulih twnandang angamuk rampak, sumahab tang balanira pareng angamuk enti ramen ikang yuda, sating cangking, iliokih, rinebutan pwe-kang Anglurah Pamamoran de parasatriyeng Tamanbali, kinidekan.

Mereka segera berangkat akhirnya bertemu di jalan, bertarung dalam perang itu saling desak, berbaur mengamuk, saling tombak. Tak terhitung yang gugur dan luka-luka. Darahnya menggenangi tanah, mereka bercampur dengan serunya Debu berterbangan menjadikan gelap gulita, diliputi asap mesiu seperti rumput gelagah terbakar suara senjata Brahma (Brahmasara), sorak-sorai riuh dibarengi suara bunyi­-bunyian. Pasukan Bangli seperti ketakutan, karena musuh yang dihadapi lebih banyak jumlahnya. Ketika itu timbul amarah Kyai Ang­lurah Pamoran, lalu maju dengan gigih mengamuk, diikuti oleh pasukan. Mereka bersama-sama menyerang hingga perang itu sangat dahsyat. Saling kuasai, saling sergap. Anglurah Pamamoran direbut oleh para ksatria Tamanbali, diinjak-injak.


27b. Tan asuwe kalepian pwa paprange/ Ki Anglurah Pamamoran, kena pinrajaya de I Dewa Gde Pindi, mulakan tikang rah draweng lemah, pejah pwa sira tan pangundili, neher sinurakan, yaya ryakaning samudra yan sinangsiptan. Kunang sapejahe Ki Anglurah Pamamoran, tumingal pwa sira Ki Anglurah Dawuh-Bahingin, enti runtikira wmingal, sahasa sira anudingi, ingoles tekang wadwa, raju pwa sira angamuk sinangganing lawan. Suwe denira tanding kawiran, enti ramen ikang yuda, saling dedes watang gatik, tan ana ngucap manduru, apan pada prawireng prang, adwa dwan lawan Ki Dewa Prasi, enti runtike I Dewa Pring, raju sira angeboh sangke ringan, tumuli winatang Kyahi Angluran Dawuh Bahingin de I Dewa Pring, kena tang piah rempong, mlabar tang swanita, pejah pwa Kyahi Anglurah Dawuh Bahingin, gumuruh tekang surak, awanti-wanti sinamening gong moni.

Dalam waktu singkat perla­wanan Kyai Anglurah Pamamoran dapat ditipu, berhasil dibunuh oleh I Dewa Pindi, darahnya memancar membasahi bumi, akhimya beliau gugur tak berdaya. Beliau disoraki bagaikan deru ombak jika di­umpamakan. Setelah Kyai Anglurah Pamamoran gugur, dilihat oleh Anglurah Dawun Bahingin. Beliau amat marah memandangnya, dengan perkasa beliau menuding dan membujuk pasukannya. Beliau mengamuk melawan musuh. Agak lama beliau mengadu keberanian, sangat dahsyat pertempuran itu. Saling tombak saling tangkis, tidak ada yang mundur karena sama-sama berani dalam laga berperang tanding melawan I Dewa Parsi, I Dewa Pring sangat marah. Beliau lalu menye­rang dari samping, akhirnya Kyai Anglurah Dawuh Bahingin ditombak oleh I Dewa Pring. Lambungnya kena lalu roboh. Darahnya mengucur, gugurlah Kyi Anglurah Dawuh Bahingin. Riuh sorak-sorai bersahut­ sahutan dibarengi suara gong.


28a. Kunang sapejahira Kyahi Anglurah-Dawuh-Baningin, Kyahi Anglurah Pamamoran, sira sang makadipati Kyahi Anglurah Prawupan, enti kro­danira, pan kinetang tan ana singsalnia, lawan sang aneng Tamanbali, tumulih amingkis basehan, sinabit ikiwa, sumahab tang bala ngiring, tumandang anudingi sinangga dening musuh, tan pahinganan ramia punang laga, luir sagara nampuhi acala, ramia silih tob, silia okih, tan pengan kwehing pejah kanin; wekasan mundur tang wadwa Bangli, mungkur wedus tan panolih untat, kari pwa tuhania angadeging rana, apan sira puruseng yuda, lwir tambak alius kabuncang, sira makatulaja tekang tambak. Tumuli angamuk rampak lwir tang wadwa Tamanbali tan panolih tuhania, malayu tan kena ingandeg/ tinibeng jurang, tan pengan kanin ajingkel. Tuminggal sang parasatriyeng Tamanbali i larut ekang bala, sumahab pada mamuking arsa rinebat pwa Kyahi Anglurah Prawupan, enti runtikira, kinucapan de Ki Dewa Prasi, saling tundes pwa adadagan kalih, angadwaken kawiran.

Setelah Kyai Anglurah Pamamorah dan Anglurah Dawuh Bahingin gugur, raja Bangli Kyai Anglurah Prawupan tak tertahan marahnya, karena dianggap tidak pemah berselisih dengan raja Tamanbali. Beliau lalu mengangkat kain lembaran, dipegang dengan tangan kiri. Serempak pasukan beliau mengikuti maju sambil menuding dihadang oleh musuh. Tiada terkira dahsyatnya pertempuran itu, seperti tidak dapat ditahan, ada yang jatuh ke dalam jurang, tak terhitung yang luka-luka dan pincang. Ketika para ksatria Tamanbali melihat pasukan lari, serempak lari bersama-sama mengamuk merebut Kyai Anglurah Prawupan tak tertahan amarahnya, dihadapi oleh Ki Dewa Prasi, saling tekan berperang tanding, mengadu keberanian.


28b. Yan makopama Kyahi Anglurah Prawupan kaya jong tan playar dayung kantih, wekasan ka­lipian prangira, .kena cinidra de I Dewa Prasi, sumembar tekanang swanita umesat Sang Hiang atma, mulihing tan katon. Neher sinuraken sesaning pejah malayu maring durgadesa, mwang anungkul aneda jiwa. Nahan pretie kaning prang nguni kawon Bangli. 

Jika diiba­ratkan Kyai Anglurah Prawupan seperti jukung tanpa layar dayung dan kantih, akhirnya agak lengah perlawanan beliau, berhasil diperdaya oleh I Dewa Prasi, darahnya mengucur dan beliau melayang kembali ke alam baka. Terus-menerus disoraki dan sisa dari yang telah gugur ada yang melarikan diri meuju tempat yang sulit didatangi, dan ada juga yang menyerahkan diri mohon diselamatkan jiwanya. Demikian kisah perang takluknya kerajaan Bangli dahulu.


29a. Arawas-rawas tikang .kala, sahalah tikang pradesang Bangli, irika sang pararaja putra Tamanbali, angaliha maring desa saparadesa. I Dewa Gde Prasi, sira angranjingin rajia Bangli. I Dewa Gde Pindi, sira gumanti ring Gaga. Kunang mwah kang umasukeng nagara Bangli, angiteri rajia makweh tang sanak disanak. Mangkana kapredatania inguni.

Lingen muwah sang aneng Tamanbali I Dewa Gde Anom-Teka, sira ta sumendi angantiani karajan i Sang bapa, tan ilang takonakena sapandirinira waluya kadi kuna. Muwah sampun siraasusuta laki-laki wahu 2 diri. Mangkana caritania inguni.

Berselang beberapa hari setelah kerajaan Bangli takluk, ketika itu para putra raja Tamanbali, pindah menuju beberapa desa, I Dewa Prasi, menempati puri Bangli, I Dewa Pindi menggantikan diam di Gaga. Lagi pula yang berdiam di daerah Bangli, yang benempat tinggal di sekitar puri banyak sanak saudaranya. Demikian kisahnya dahulu.

Ceritakan kembali I Dewa Gde Anom Teka di Tamanbali, beliaulah dinobatkan menjadi raja menggantikan kedudukan ayahnya, tidak usah ditanyakan setelah beliau menjadi raja kembali seperti semula. Dan beliau sudah berputra dua orang. Demikian ceritanya dahulu.


29b. Sampun arawas-rawas rahayu tekang jagat kadi ring kretayuga yan pakopama, wibuh katekeng sagara girl, kinasih pwa sang parawidon, anglaraken japa weda, teguh tan ana baya wiadi, rep sehananing duratmaka sapadirinia sang ratu tiga Bangli, Tamanbali, Nyalian, dari saksat sang tiga sakti murti umindeng/ bumi, Korawa, Pandawa, Dwarawati, siyam diyam kang Barata warsa, tan ana wania lumiat kang bala ring pada muka Sang Prabu, ri sapandiri I Dewa Prasi ring rajia Bangli. 

Sampun arawas-rawas, ana metu putranira I Dewa Gde Prasi istri sawiji, apasadnya Ni Dewayu Den Bancingah, atisayaayu warnanira, lwir citangsu ngalantara. Tan popama sukaning adnyanani sang asusuta, tumun ikang kamaatmianing kung sunu.
Tangeh yan wuwusen, wekasan sangsaya tuwuhira aluhur I Dewa Ayu Den Bancingah, mwang sampun angrajaswala, yata’ marrnane Sang Sti Aji I Dewa Gde Prasi, aminta makasentana ka Tamanbali. Kunang ring Tamanbali ana putra roro laki-laki pangarep Kang panwa apasadnya I Dewa Gde Raka, kang ari abiseka I Dewa Gde Anom Rai.

Setelah berselang beberapa lama aman sentosa daerah Tamanbali seperti pada masa kre­tayuga jika diumpamakan, bertambah jumlah penduduk sampai ke daerah pantai dan pegunungan, para pandita mendapat perlindungan dalam melaksanakan weda mantra, tidak ada bahaya dan wabah yang timbul, takut semua penjahat selama beliau bertiga menjadi raja, yakni: Bangli, Tamanbali, Nyalian, seakan-akan Dewa Brahma Wisnu Siwa terlihat di dunia, Korawa, Pandawa, Dwarawati, tenang seperti tak pemah terjadi kerawanan di Baratawarsa rakyat tidak berani menentang pemerintah, selama I Dewa Prasi menjadi raja di daerah Bangli. 

Ye, Sesudah lama, lahirlah putra i Dewa Prasi seorang wanita, bemama Ni Dewa Ayu Den Bencingah, berparas cantik, seperti Dewi Ratih kelihatan di dunia. Tak terumpamakan gembira hati raja melihat kelokan paras putri beliau.
Tidak putus-putus jika dikisahkan, akhirnya makin dewasa usia I Dewa Ayu Den Bancingah dan sudah akil balig, sebab itu raja Bangli I Dewa Prasi mohon kepada raja Tamanbali untuk menjadikan putranya anak angkat. Dan ketika itu raja Tamanbali mempunyai dua orang putra mahkota, yang sulung bemama I Dewa Gde Raka, yang bungsu bemama I Dewa Gde Anom Rai. I Dewa Gde Anom Railah yang dijadikan anak angkat oleh raja Bangli.


Sumber
I Gusti Ngurah Bagus, Ida Bagus Rai Putra

Babad Ksatia Tamanbali

Department Pendidikan dan Kebudayaan, Jakarta 1989



Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Blog Terkait