Lontar Sunari Bungkah


9a. sarwa lara, papā klesā winasa yā namā swahā. Mangke huwus puput sira angeka bwanā, bumi, rāt, akasā, amañjahakěn agan, wisesā tan kawisesan, we sunya, iti, nga, watěk nawā sanghā, puputing angaji sira, bumi langt lawan ukir, twi sagara, iki warah sira bhatara karo, duk tan hana apa, tan hanā sabdā. Karuhun sira angaji wsi, hana sira kadi gadgad, masalin sira kadi kadga gěngnya, dadi, ka, masalin kitā, ka, dadi kadgā. Dadi pajněngan, ma, nghing nora hanā sabdā. Dadi dewa, we sunya, tan pangucap, na, iti panyěgjěg, bumi, rāt, bwanā kabeh. Iti panyiwyan, sasoring akasā, yan hanā wong manusa tan manyungsung, twi sato ya

sarwa lara, papā klesā winasa yā namā swahā. Kini setelah beliau selesai menciptakan dunia, bumi, alam, angkasa, berkuasa tanpa kekuatan dari air yang hening, inilah yang namanya nawa sangha, beliau tuntas dalam mempelajari bumi langit dan gunung, serta lautan, inilah sabda Bhatara Karo, tatkala sebelum terjadinya penciptaan, tidak ada sabda. Terlebih dahulu beliau mempelajari besi, beliau seperti gadgad, berubah wujud menjadi sebesar keris, menjadi ka, berubah engkau, ka, menjadi keris. Menjadi perwujudan, ma, namun tiada sabda. Menjadi dewa, kesunyian, tanpa ucap, na, inilah penjagaan bumi, alam, dan seluruh dunia. Inilah yang dinamakan panyiwian, di bawah angkasa, jika ada manusia yang tidak menjunjung, maka tiada bedanya dengan hewan

9b. iki pidartanya nguni, mangke sira bhatara brahmā muputaněn kang pamurtine sira, dadya idā bhatara brahmā, matmahan sira mpu brahmā wisesā. Kukus ira hyang brahmā, matmahan sira mpu sugunā, raris sira bhatara brahmā matmahan sira mpu gandhring. Sira mpu brahmā wisesā matmahan sira pandhening apah. Teja, bayu, iděp. Sakti pwa sira pandhe aji wsi sakti sagawe sira angaji. Hanā sira mtu usadā, hanā gama ring usadi. Krěta paribasā, hanā swara hanā tutur, hanā wacana, hana caraka, ika sama saduluring usada. Mwang hanā sěpat siku-siku pamněng, iki añcě makapapagěh makapajněngane sira pandhe aji wsi sakti. Těmbeyan sira pandhe aji wsi sakti, yan huwus maurip,

Inilah yang diucapkan sejak dahulu, kini Bhatara Brahma hendak menyelesaikan penjelmaanNya, beliau menjelma menjadi Bhatara Brahma, sebagai Mpu Brahma Wisesa. Awan Hyang Brahma, menjelma menjadi Mpu Suguna, kemudian Bhatara Brahma menjadi Mpu Gandring. Mpu Brahma Wisesa menjadi penempa air. Sinar, angin, pikiran. Saktilah Sang Pande Aji Wesi Sakti dalam usahanya memahami pengetahuan. Ada kemudian muncul usadha, adalah gunanya untuk mengobati. Tata dan peribahasa, ada sebagai suara dan ucapan, ada wacana, aksara, itu semua sama dalam semua pengobatan. Dan ada batas ukuran pelurusan, inilah yang sebagai pelindung perwujudan Pande Aji Wesi Sakti. Permulaan sang Pande Aji Wesi Sakti, jika telah wafat,

10a. iki pajněngane wangsuhin, angge mrahyas, cita wangkene, apan sira nora kadi wangkening sira pandhe, yan tan mangkāna kramantā twi kadi wangkening wong sudra jati. Twi kadi wangkening sato kitā. Yan sirang pandhe mengět ring kaliliran, ring kapandheyanya rumagā brahmā rěsi, aja sira lali ring bhatara brahmā, apan añcě tunggal pajněngan, Ong. Sakadange sira pandhe, iki jugā laksanakna kadi ujaring ujěng, dening sira pandhe talin ikang pajněngan. Yan sira pandhe, tan satirun ring idā bhatara brahmā kawi, rusak sira pandhe, tan satirun ring idā bahatara brahmā kawi, rusak sira pandhe kajarnya. Warah sira bhatara brahmā, yan sira eling, tembeyan, aksara

Ini sebagai perwujudanNya agar dibersihkan, dan mayatnya diberikan hiasan, karena mayat beliau tidak seperti pandai yang lainnya, jika tidak mengikuti tatacara tersebut maka sama saja seperti mayat orang sudra. Dan tiada bedanya dengan bangkai hewan. Jika seorang pandai ingat akan kebangkitannya, pada kepadaiannya sebagai seorang Brahma Resi, janganlah engkau lupa dengan Bhatara Brahma, oleh karena perwujudannya adalah satu, Ong. Sanak keluarga seorang pandai, jika tidak seturut dengan Bhatara Brahma Kawi, maka hancurlah keluarga pandai itu, dengan tidak seturut dengan Bhatara Brahma Kawi, maka dikutuk menjadi binasa. Nasehat Bhatara Brahma, jika ia ingat, pada permulaan, aksara

10b. pujā parikramā, iki giněngěn, pujā pangěntas-ěntěs, kalaning sira sāmpun pějah, mangkāna kadange sira pandhe, ikang huwus, wruh, ring pangěntas-ěntas, sane sāmpun munggah pujā abajra, madupa, sane huwus angaduh agamā iki, kadi awig-awig iki, sipat siku-siku pamněr, mangkanā ne kaangge, makasuddhā malaning atmane sira pandhe. Yan sira mauripā mwah, tjah sad atyasi, kāla mrětyunjiwā ngaranya. Aja sira malih ring brahmāna, apan sira brahmāna tan wěruh ring urip, wsi, tan kayun sang brahmana angěntas sira pandhe. Yan paksā angěntasā, surud ikang brahmanā, tkeng sang prabhu, surud kaprabonya, apan sira pandhe angurip manusā kabeh, saktine sira pandhe, satmakā saktin ni-

Upacara pemujaan, inilah yang harus diutamakan, puja pengentas-entas, pada saat beliau wafat, demikianlah keluarga dari sang pande, setelah mengetahui akan hal pangentas-entas, yang telah digunakan dalam puja abajra, dengan dupa, yang berhenti menghina ajaran agama ini, khususnya peraturan ini, tolok ukur pembenaran, itulah yang digunakan, sebagai penyucian segala yang kotor pada atma sang pande. Jika ia hidup kembali, tejah sad atyasi, yaitu jiwa Kala Mretyu namanya. Janganlah engkau berpindah ke sang brahmana, karena brahmana tersebut tidak tahu akan hidup, besi, tidak sedia sang brahmana untuk menyucikan sang pandai. Jika dipaksa untuk memberikan pengentas, maka derajat brahmana akan turun, begitu juga sang raja akan jatuh dari tahta, karena sang pandai memberikan hidup kepada semua manusia, kesaktian sang pandai, bagaikan kesaktian

11a. ra sang prabhu angurip kang manusā. Mwah warah ira sang hyang brahmā, yan wěruh sang prabhu mamukti, aywa ngrěmuk kang pandhe, rusak pala nira sang prabhu, mwang rah ida bhatara brahmā ring sira pandhe urip, wsi. Iki aksara kagaduh antuk sira pandhe. Twi hanā wacanane bhatara brahma ghni ring sira sang mpu bawula, murah sira matmahan ula agung, matmahan naga wasukih, wisesā sira sakti, mwang sira naga, matmahan raja dewata, tumurun maring mrěcapadā, maragā arca, hanā sira dalěm, purwaka, hana panyiwyan manusā, kasiwi dening wong kabeh. Iki běhane sira brahmā kawi, mtu sira rajā wesya. Hana sira watěk pamangku. Sirang dalěm purwa bumi, hana saduluranya mtu, nga, rajā satriyā, hanā sira pamongmong ida da-

Sang raja yang menghidupi semua manusia. Dan juga nasehat Sang Hyang Brahmana, jika sang raja memahami apa yang dinikmatinya, janganlah menghancurkan sang pande, maka pahala sang raja akan hilang, dan darah Bhatara Brahma mengalir kepada sang pande yang menghidupkan besi. Inilah aksara yang disisihkan oleh sang pande. Sejatinya ada sabda Bhatara Brahmagni kepada sang Mpu Bahula, dengan sedia beliau menjelma menjadi ular besar, yaitu berwujud naga Basukih, yang maha sakti, dan naga itu, penjelmaan raja dewata, turun ke dunia, berwujud arca, adalah sang Dalem Purwaka, adalah sebagai penghormatan manusia, yang dijunjung oleh semua orang. Ini yang hendak diturunkan oleh Hyang Brahmana Kawi, muncullah raja wesya. Adalah para pemangku. Sang Dalem Purwa Bumi, adalah kelanjutannya muncul, yaitu raja satria, adalah beliau pelindung sang Dalem

11b. lěm, purwa, hana, nga, dalěm, maspahit, hana panyacahan, ring maspahit, hana pwa ratu di maspahit, nga, sang ratu raja putra, pasung bhatara karo bang irěng. Hanane sang ratu raja putra, sarěng padā mijil ring maspahit, kiwā lawan těngěn. Sojar ratu putra ring pamangku nira, hanā wong manusā, prasamā kitā arěp amangan, padā alaku pangan, nghing tan hanā kitā olih tata, sabda tutur, nora wang wruh agagawā, pada kitā amangan, rwarwaning kayu, sami kitā lwir tan pauripa. Mwang mojar sira ratu putra ring amongmong. Hanā sira pandhe aji wsi sakti, katmu sira pamongmong ri sira pandhe aji wsi, makon sira akarya sapraboting manusā. Hanā sira pandhe, saking

Purwa, yaitu Sang Raja Putra, pemuja Bhatara Karo Bang Ireng. Keberadaan Sang Raja Putra, ikut serta muncul di Maspahit, kiri dan kanan. Seujar sang Ratu Putra kepada pengawalnya, ada manusia, semua ingin makan, semua menyantap makanan, namun engkau tidak memperhatikan tata krama, sopan santun, dan tidak ada yang tahu melakukan pekerjaan, kalian semua memakan daun-daun pohon, kalian semua seperti tak terhidupi. Kemudian bicaralah sang Ratu Putra kepada pengawal. Adalah beliau Pande Aji Wesi Sakti, engkau bertemu dengan pemangku dari sang Pande Aji Wesi Sakti, mintalah kepada beliau untuk membuat peralatan kebutuhan sehari-hari. Kemudian ada seorang pande,

12a. warahning sira pandhe aji, mijilā sira pandhe. Mojar sang prabhu putra, makon sira akarya pandhe, agawe sapraboting agagawaya. Raris sira pandhe angagěm, reh. Hanā sira sajěgku, gumlar aku sangkaning murub, ka, makatar-kataran, mtu sirang brahmā ghni, wisnu saking socā, ring irung ring karna, ring cangkěm, mtu sira wsi, wajā. Awor ikang api lawan waja, matmahan hanā kadgā, hanā ing kang kris, mwang sañjata, pawunggwaning bhatara ring gunung meru maspahit. Mwang hanā malih hanā cah kang wsi, manadhi saprabotang wong kabeh, kweh kang prabot, padā srěgěp, sapangaji sira pandhe sakti aji wsi. Hanā sira mtu sang apagawe, sang anuduh, ing kang manusā, hanā tuture sang

Yang diperintahkan oleh sang Pande Aji Wesi, lalu ia muncul. Bicaralah sang Raja Putra, memerintahkan sang pande untuk bekerja, membuat peralatan untuk pekerjaan manusia. Kemudian sang pande mengambil sikap siaga, reh. Adalah keteguhanku, bergelarlah aku dalam kobaran api, ka, berkobar-kobar, muncullah Hyang Brahmaghni, Wisnu dari mata, dari hidung, dari telinga, ada pada keris dan senjata, persemayaman dewa di gunung Meru Maspahit. Dan ada juga pecahan dari besi, menjadi sejumlah peralatan untuk semua manusia, banyaknya perabotan itu, semuanya lengkap, atas anugerah dari Pande Sakti Aji Wesi. Keluarlah orang yang bekerja, yang memberi petunjuk, kepada manusia, adapun tutur

12b. anuduh ring wong padā. Kitā wang makire-kire kitā wang, llwir atata, akandha-kandhā, kadi tuture wang, padā kaiděp, kang tutur, sang anuduh ikang manusā, hanā gagawan, anguruk ikang wong agawe, ikang jadma manusā kabeh. Sang agawe saprabote kanikarya, asung sira sang prabhu ring i manusā, padā anggawā prabotang wang agawe, akarya. Padā wruh ikang wang nyambut, ikang prabot, da, padā asoroh, tekang gagawan. Padā prasama kitā agawe pondok, kadi kadi kakubwan, padā kitā anglangsupa umah sasamanta. Mangke tumurun sira bhatara brahma kawi, warah brahmā kawi, wnang hanā ring kawi nira bhatara. Hanā sira mpu siwa gandhu ngaranya, matmaha-

Yang diucapkan oleh penasehat kepada semua orang. Kau manusia berencanalah seperti manusia, adapun tata perilaku, cara bekerja, seperti tutur manusia, semua mengingat nasehat yang diucapkan oleh orang yang membimbing manusia, adalah pekerjaan, mengajarkan semua manusia untuk bekerja. Si pembuat perabotan untuk bekerja, sangat dihormati oleh sang raja, semua orang yang bekerja sama-sama membawa peralatannya. Semua orang tahu cara menggunakan peralatan tersebut, dalam setiap jenis pekerjaannya. Semuanya bersama-sama membuat pondok, seperti rumah-rumah kecil, mereka saling membantu mendirikan rumahnya. Kemudian turunlah Hyang Brahma Kawi, adapun sabdanya, akan kekuasaannya sebagai dewa dalam penciptaan. Adalah Mpu Siwa Gandhu namanya, yang menjelma menjadi




Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Dapatkan Dalam Versi Cetak
Blog Terkait