Pengobatan Bali dalam Lontar Usada Dalem


 

(26a) blonyohaknā. Ta, grah uyang, śa, paspasan, padhang lëpas, lunak tanëk, adas, dadah, wdhaknā. Ta, uyang, balasah, buka panggang, śa, pule, bawang, adas, wwe jruk linglāng, tahap. Ta, panas uyang ngayingan, śa, kayu tulak, kayu sāngkā, dauṣā kling, caṇdanā, we limo, wdhaknā. Ta, panas karaṣā ring jro, śa, mëmëniran, paspasan, adas, sarì, dadah, bloñohaknā, sëmbar kawaṣā. Ta, panës ring jro, śa, wwan sidagwih, dhuhi santën, inūm. Manih, śa, sumanggi gunung, adas, duhi santën,

dilumatkan. Obat, panas pusing, sarana, paspasan, padang lepas, lunak hasil rebusan, adas, rebus, lulurkan. Obat, bingung, tidak dapat tidur, seperti kepanasan, sarana, pule , bawang, adas, air jeruk nipis, diminum. Obat, panas kebingungan, sarana, kayu tulak , kayu sangka , dausa kling , cendana, air limau, lulurkan. Obat, terasa panas dalam perut, sarana, daun kemenir, paspasan, adas, sari, rebus, lumatkan, juga dapat disemburkan. Obat, panas di dalam perut, sarana, daun sidaguri, dicampur dengan santan, diminum. Lagi, sarana, semanggi gunung, adas, ditambah santan,

 

(26b) tahap. Manih, śa, tambo kutuh, tombong, bakar, ktan gajih, bwang tambus, puhaknā irūngnyā. Ta, ëngëd lawas tan warās, śa, gintën, ji, 5, lunak tanëk, śrë bāng, uyah, cuka tahun, tahāp ring dadasār cmöng. Ta, gumigil, tan kwaṣā mangawe, śa, damin dapdap, pañcarsonā, sumpit pule, tum kuskus, bwang tambus, wwenyā iragan bras, tahap. Ta, jampi wangke, lara ring lambe, ring ilat, alëk ambacin, śa, wwan dapdap, wan këndal, carmman turi bāng, sulaśih mrik, tum kuskus, mbanyāgagambiran anom, adas,

diminum. Lagi, sarana, tambo kutuh, tombong / mumbang kelapa, dibakar, ketan gajih , bawang dibakar, tutuhkan pada hidungnya. Obat, dingin berkepanjangan tidak kunjung sembuh, sarana, ginten , sebanyak, 5, asam hasil rebusan, terasi merah, garam, cuka yang sudah lama, diminum dengan memakai batok kelapa hitam. Obat, menggigil, tidak mampu untuk makan, sarana, kerikan pohon dadap, pancarsona, tunas pohon pule , ditum dan dikukus, bawang dibakar, airnya rendaman / gosokan beras, diminum. Obat, jampi wangke, sakit yang terdapat pada bibir, pada lidah, sembelit, sarana, daun dadap, daun kendal, kulit pohon turi merah, sulasih yang harum, ditum dan dikukus, campurannya gegambiran muda, adas,

 

(27a) pulasahi, sari lūngid, bwang tambus, tahap. Ta, jampi agung, laranyā mamëngkā, ring wtöng kaku, ring ulun hati sada ngangah, mwang hnëk, makokohan tan pgat, sada tngal, śa, akah kutat këdis, akah ñuh mulung ne ngūdā, lublubuu, wor ring tasik, bwang tambus, bhālulang kbo, wiansuhan dena brëśih, pres pëṇdëm, tahap. Sëmbar ring waduk, mwang uluh hati, śa, babakān pule tbël, ñuh matunū, tmu tis, katumbah, babolong. Ta, sabaha bëngkā mwang warang, śa, mëmëniran, sumanggi gunung, cārmmān pule, wwe ktan gajih, rëmëk dhaging, tahap. Ta,

pulasari, sari lungid, bawang yang dibakar, diminum. Obat, jampi agung, sakitnya membengkak, pada perut kaku, di hulu hati terasa perih, lagi nek, batuk tiada putus, dan kering, sarana, akar kutat kedis, akar kelapa hijau yang masih muda, dikerik, dicampur dengan garam, bawang yang dipanggang, kulit kerbau, dicuci hingga bersih, perasannya diendapkan, minum.
Semburkan pada perut, dan hulu hati, sarana, kulit pohon pule yang tebal, kelapa yang dibakar, temu tis , ketumbar, babolong. Obat, sabaha bengka (panas dalam bengkak) dan kemerahan (warang), sarana, daun kemenir, semanggi gunung, kulit pohon pule , air ketan gajih , isinya semua diremas, minum. Obat,

 

(27b) pulasahi, sari lūngid, bwang tambus, tahap. Ta, jampi agung, laranyā mamëngkā, ring wtöng kaku, ring ulun hati sada ngangah, mwang hnëk, makokohan tan pgat, sada tngal, śa, akah kutat këdis, akah ñuh mulung ne ngūdā, lublubuu, wor ring tasik, bwang tambus, bhālulang kbo, wiansuhan dena brëśih, pres pëṇdëm, tahap. Sëmbar ring waduk, mwang uluh hati, śa, babakān pule tbël, ñuh matunū, tmu tis, katumbah, babolong. Ta, sabaha bëngkā mwang warang, śa, mëmëniran, sumanggi gunung, cārmmān pule, wwe ktan gajih, rëmëk dhaging, tahap. Ta,

jampi amengka (membengkak), sarana, buah delima, daun simbukan hitam, diremas, airnya arak, diminum. Obat, sakit perut, sarana, air gosokan cendana, kemiri, bawang yang dibakar, di minum. Lagi, sarana, jebuggarum, cendana, ketan gajih , perasannya diminum. Obat, arak secukupnya, madu secukupnya, cuka secukupnya, diminum setiap hari, orang yang sakit perut sembuh karenanya. Obat, pamali, sakit melilit, pada perut, pada hati, tubuh seperti ditusuk-tusuk tiada tahan, sarana, air gosokan cendana, kemiri, bawang yang dipanggang, diminum. Lagi, sarana, jebuggarum , trikatuka, dihaturkan pada (sendi) atau telapak kaki –

 

(28a) ning jinöng, mulu lor wetthan, sëmbar gringnge denta. Manih, ron kasinen, ulungan dapdap, isen, kunir, tingkih, bawang, sindrong gnëp, sëmbar gnahhe agring. Manih, ulungan dapdap, gamongan, kunir, tingkih, bawang, sëmbar. Yan yā mëpët – mëpët atinyā ning luhur, budëng tatmunën ikā, ta, śa, bangkëtmu, micā, 21, bṣik, gilut. Yan masih agring, śa, patining bangle, gintën, tahap. Ta, ati hnëk, tan knā alungguh, mwang wangkongnyā larā, budëng kalingsih, nga, ta, śa, rwan kadal, binakār, muṣi sajumput, den akeh, patinyā inūm, wëdaknyā myana irëng, adas

lumbung, menghadap ke timur laut, sembur (usir) penyakit olehnya. Lagi, daun kasiden, jatuhan daun dadap, lengkuas, kunyit, kemiri, bawang, rempah-rempah lengkap (isinrong genap), semburkan pada tempat si sakit. Lagi, jatuhan daun dadap, lempuyang, kunyit, kemiri, bawang, semburkan. Jika sesak hatinya pada bagian atas, budeng ta temu tersebut , obat, sarana, air temu , merica, 21, butir, peras. Jika masih terasa sakit, perasan Bangli, ginten , minum. Obat, hati nek, tidak dapat duduk, dan punggungnya sakit, budeng kalingsih, namanya, obat, sarana, daun kadal, dibakar, musi sejumput, banyak juga bisa, perasannya diminum. Lulurannya, daun myana hitam, adas,

 

(28b) tingkih. Ta, puruh, śa, jahe, rajah kayeki, , bawang rajah kayeki, , ma, ong bhaṭārā I luh ayoga ngadëging panonku, tkā sanak, rëp siddhā mantrānku. Nihan patngërraning wiṣyā, lwirnyā, yen tan pabaya, upas tahun anglaranin, śa, weh jruk, gulā, isindrong, pipis patinya inūm. Yan kuning kukunyā, krikan gangṣā nglarani, śa, ëncëh bebek, kunir warangan, tahap. Yen jnar socanyā, asmu bāng, upas dewek anglarani, śa, carmman poh ijo, lunak tanëk, wenyā bayëm puring, inūm.

kemiri. Obat kepala pusing (puruh), sarana, jahe, rajah seperti ini, bawang rajah seperti ini, mantra, ong bhatara I luh a yoga ngadeging panonku, tka sanak, rep siddha mantranku (Ya, Bhatara I Luh beryoga berdiri mataku, ampuhlah mantraku). Inilah tanda-tanda tentang penyakit, di antaranya, jika nafas hampir meninggalkan raga, upas tahunan menyakiti, sarana, buah jeruk, gula, isinrong (rempah-rempah), dilumat, airnya diminum. Jika kukunya (tampak) kuning, krikan gangsa, (sumber) penyakitnya, sarana, air kencing bebek, kunyit warangan , di minum. Jika matanya kuning kemerah-merahan, upas dewek yang menyakiti, sarana, kulit mangga hijau, asam yang direbus, air bayam puring, diminum.

 

(29a) Yen matra kukunyā marawat bāng, upasing hysng nglarani, śa, dūkut kuraṣṭi, adas, bawang tambus, inum. Mata bang kadi mtu, kawaśa uyang, pipilingan kadi clëk, kuku bhirū, upas manglarā, tawarrën. Ta, untu ogah tūr gatël, knā warangan ikā, kukūrah I we angët. Gumigil, tan pantarā, turra watuk, tan papgatthan, knā raratusan, śa, rwan pucak putih, tan patlak sakawit, inum, japën panawar, wdaknyā rwaning katepeng, tutuhnyā wwan jahuti, kasisat putih, sari

Jika mata kukunya tampak kemerahan, upas hyang yang menyakiti, sarana, akar paku nasi, adas, bawang yang dipanggang, diminum. Mata merah, seakan hendak keluar, senantiasa gelisah, pelipis mata bagai ditusuk, kuku (tampak) biru, racun yang menyebabkan, hendaknya diobati. Gigi goyah dan gatal, itu terkena racun warangan , dikumur dengan air hangat, menggigil kedinginan, dan batuk yang terus menerus, terkena reratus (campuran racun), sarana, daun kembang sepatu putih termasuk akar, dan kulitnya, diminum, dimantrai dengan mantra penawar, borehnya daun ketepeng, ditetesi boreh dahuti, kasisat putih, sari –

 

(29b) kuning, kalëmbak kasturi, pūhaknā, yan kumtër paglangganing tangan, knā cṭik ika, pūhaknā. Wnang tinawar. Yan kënā cṭik upasmat, nga, śa, candanā, asak ring dulang dulangan. Tain ñulati, carmman bëngkël, carmman këndal, carmman waru, sami panggang, haywa winalik, pipis, we bayu wenyā, inūm, ma, ong haya gumi, kewū hana jadma manūṣā, tejā gumi hana tejā manūṣā, bhaṭārā gaṇa manūṣā, amalaku kaśakten, maka siddhyā mandi mantrangku. Ta, tan knā anguyuh, śa, bañuning bras, sindrong, gagambiran, tahap, sida mtu denyā.

kuning, klembak, kasturi, teteskan, jika pergelangan tangannya terasa gemetar, itu terkena cetik (racun), teteskan, hendaknya di obati. Jika terkena cetik (racun) upasmat , sarana, cendana digosokkan pada dulang, tahi nlati (sari-sari tanah), kulit pohon bengkel, kulit pohon kendal, semua dipanggang tanpa dibalik, dilumatkan, air saringan airnya, diminum, mantra, ong hayu gumi, kewu hana janma manusa, teja bhumi hana teja manusa, bhatara hana manusa, amlaku kasakten, siddhya mandi mantranku (Ya, damailah bumi, ada manusia, sinar bumi dan sinar manusia, Bhatara, ada manusia menggelar kesaktian, ampuhlah mantraku), Obat tidak bisa kencing, sarana, air beras, isinrong gegambiran, minum, berhasil lancar karenanya.

 

(30a) Ta, tan knā angising anguyuh, tai buritan, nga, śa, kakap, pulasahi, bawang, adas, uyah, sëmbar sikṣikannyā. Maka arap silit katak, śa, āmbën canging, akah jaruju, pulāsahi, bawang adas. Maka inūmnyā, śa, lëngis tānūsan, atakëh, wwe jruk linglāng, atakëh, uyah uku, tahap. Manih, śa, babakan tingkih, we cukā, tahap. Ta, tan knā ngising, śa rwaning kaliki ne dumlā, winjëk, lunak, santën, bawang goreng antuk muluk celeng, tahap. Ta, btëg, śa, inan kūñit warangan, babakañ canigarā, babakan tingulun, wdhakaknā. I

Obat, tidak dapat berak dan kencing, tai buritan, namanya, sarana, kapkap, pulasari, bawang adas, garam, semburkan pada bagian bawah pusarnya. Sebagai lulurannya pada bagian bawah punggung, sarana, akar pohon canging, akar jaruju, pulasari, bawang adas. Sebagai minumannya, sarana, minyak kelapa, secukupnya, air jeruk nipis, secukupnya, air garam laut, minum. Lagi, sarana, kulit pohon kemiri, air cuka, diminum. Obat, tidak dapat berak, sarana, daun jarak muda, diremas, asam, santan, bawang yang digoreng dengan lemak babi, minum. Obat, bengkak-bengkak (bteg), kunyit warangan yang sudah tua, kulit pohon canigara, kulit pohon tingulun, diurapkan. I-

 

(30b) ki tëngran wong mati, yan kajumput carmānyā wong agring, raris, lëslësaknā, kari kadi kajumput uni carmmanyā, pjah wang mangkānā. Malih yan tinhën nakanyā ring kuku wus tinhën, yan tan asmu abāng, pjah wang mangkanā. Ta, awak panas, śa, kakap gantung, sësëb mangde agal, bjëk antuk uyah arëng, wus mabjëk, mdhaging isen makikih, gamongan makikih samā ring isen, katumbah, babolong, damök antuk toyañ canaṇā, ingasab, raris kus-kus, sāmpun ratöng, sëmbaraknā kabeh. Makā harëp, ring buku – buku, śa, babakan nagasari, ckuh, pulāsahi. Ta, rare awa –

 -ni tanda-tanda orang meninggal, jika kulit orang yang sakit tampak keriput, kemudian terasa putus-putus, masih seperti tadi keriput kulitnya, orang tersebut dapat dikatakan mati. Lagi jika ditekan kukunya pada kuku (yang memeriksa) setelah ditekan, jika tiada tanda kemerahan, orang tersebut dikatakan mati. Obat, tubuh terasa panas, sarana, kapkap gantung, cincang supaya halus, diremas dengan garam dapur, setelah diremas, ditambahkan lengkuas yang dikikir, lempuyang yang dikikir sama dengan lengkuas, ketumbar, babolong, di aduk dengan air cendana, bekas gosokan, kemudian dikukus, setelah masak, disemburkan semua. Pada setiap bagian tubuh, sarana, kulit nagasari, kencur, pulasari. Obat, anak yang badan-




Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

HALAMAN TERKAIT
Baca Juga