Geguritan Cangak


Geguritan Cangak merupakan karya besar (alm) I Gusti Putu Windya asal Banjar Pasar, Desa Yehembang, Kecamatan Mendoyo, Jembrana dan dipopulerkan maestro Geguritan Bali, (alm) I Dewa Aji Wanten asal Desa Yehembang, Mendoyo dan I Nyoman Rede, asal Desa Yehkuning Jembrana.

Teks Geguritan Cangak

Pupuh Ginada

“Bapa jani manuturang, apang cening jwa minehin, satwannya ya I Sang Cangak, ngeka daya mapisadhu, momonnyane kaengkebang, gamping katakil, apang siddha mikolohang”.

  1. Ngawit bapa manuturang, I Cangak sedek minehin, kenken jani ban madaya, bene apang bakat ejuk, di telagane apang telah, sakebedik, sadina awake ngamah.
  2. Melah jani upayaang, jani ngamah malu tunain, ngalih di tongose lenan, bene apang tusing tau, alusin malu ya baan, sakebedik, musti ya sayan tabah.
  3. Yening suba boh makejang, gampang jani baan ngejukin, peped ya sakebedikang, keberang johang mundut, ditu mara lawut tadah, kenyir-kenyir, I Cangak pragat ngeka daya
  4. Carita ya pasemengan, di tlagane ane asri, ditu maring tngahing alas, kapayasin Bungan tunjung, eyehnyane dalem pesan, turing ening, liyu bene maulehan
  5. Majujuk ditu I Cangak, batis nengkleng semu rimrim, mapanganggo ya sarwa petak, maganitri lan maketu, manting-anting masulimpang, cara suci, mirib kadi sang bhagawan
  6. Sing taen ngutang semengan, Sang Bhaka suba maningkrik, majujuk saih di tengah, nanghing ya sing taen ngantung, paesnyane kagelekang, ngwalek di ati, nah jani buwin kesepan

 

Pupuh Sinom

Yan kudang dina kapo I Cangak, nyalanang daya ane culig mabet-abet twara mangsa, yadin ada manguyakin, bene iya sayan bani, mapunduh ya tur mangrubung, ada bani manetesang, maatur manunas sisip, “Aksama ratu, tityang mangkin manunasang”

  1. “Tityang dahat angob pisan, dados wusan mamati-mati, mamaksa sakancan tityang?’”, Sang Bhaka kenyung nyawurin, “Yen ento tunasang cening, nah onyangan malu kumpul, apang onya madingehang, critan bapane ne nguni, saking tuhu, jani bapa manuturang”
  2. “Ne malu maan sakit raat, dasdasan bapa mati, ngarengreng teken kaah-kaah, angkyan bapa nu abedik, gantin bapa nu mautip, bhatara asung manulung, masabda saking mantara, mapica ubad dahat sulit, apang suwud, bapa nyalanang hingsakamma”
  3. Disuban bapa ngiringang, bapa seger pramangkin, tan paboreh tan paubad, disubane seger jani, bapa bwin kandikain, maprayascita mapupug, mawinten terus madhiksa, nganutin sasana suci, nyalanang madan kadharman”.
  4. “Bapan tusing bani tulak, teken pawisik Sang Hyang Widhi, jani suba bapa nyalanang, suwud mangsa mamti-mati, dadi padanda mragi suci, dosan bapa ane malu, tebus bapa apang telah, eda takut cening jani, mai mapunduh ngajak bapak mapeneman!”.
  5. Sang Bhaka kenyem di manah, reh dayane mangambahin, bene tusing ada rengas, pada meler manesekin, I Cangak manyambungin, prajani ngesehin semu, mamunyi ngarod megat-megat, “Uduh panak bapa cening, twara buwung, cening enggal karusakan”.
  6. “Sedih bapa tan pahingan, reh lekete teken cening, bapa suba pedas pesan, ortane ya suba pasti, menega pencar lan pancing jarring, tukang sugsug lan sawu, lakar teka mangubekang, di sasih kapate jani twara buwung, cening onya kabakatang”.

 

Pupuh Pangkur

  1. Bene ditu pada makesyab, katakutan, ningeh wacanan sang maharsi, ada ngarepang maatur, “Ampura paduka padanda, dong tulungin uripang sisyan i ratu, sakancaning watek iwak ledang ratu mapicha urip!”
  2. Padanda Bhaka mecengehan, tur sinambi, nyutsut yeh cingake kring, munyine ngareres alus, mecuk alis cara ngenehang, “Aduh cening, bapa inget cening bagus, ada tlaga melah pesan, apit gunung liwat singid”.
  3. “Buina danune linggah, yehnya ening, dalemnya tan kadi-kadi, keneh bapane yan sepawut, jalan kema cening mapindah, sake bedik, bapa nyidayang manulung, sadina bapa ngeberang, sinah sing kabhayapati”.
  4. Pragat I Cangak nuturang, katinggalin bene apang ngitungin, “Mani semeng apang cumpu”, keto pabesan I Cangak,dadi gati, bene sangkep sapawut, tusing tau teken naya, I Lubak mabulu kedis.
  5. Tuah aukud ane tulak, I Kapiting sanget siksa di ati, aketek twara ja ngungu, teken solahne I Cangak, dija unduk bwayane tuwara ngamu, ngakal ngae pules-pulesan, apang bani manesekin.
  6. Yening mula dasar corah, yadin kaput, sapradeg ban kamen putih, kaswen pasti ya luntur jati waluya mula, ane jani twah ya mapi-mapi sadhu, mabet-abet twara mangsa, apang enyak
  7. Liu yen imba-imabayang, anggon titi, anggon dsar maminehin, buka ya I Kedis Clepuk, buta yen kala lemah, reh ajrih teken sinar surya murub, yen petenge ya ke ceding, katwangin dening wengi.

 

Pupuh Ginada

  1. I Cangak mamunyi banban, “Suba kapacuk ban cening, yen pacuk lan majalan, bapa tusing maksa bengkung, lamun cening twara enyak, tusing pedih, wireh cening ngrasayang”.
  2. “Swadharman bapa nguduhang, mapewekas teken cening, apang tusing kena bencana, keneh bapa saking tuhu, nulungin buka I dewa, aduh cening, bayun bapa kesiab-kesiab”.
  3. Ne jani bene magarang, ngaturang awak saling malunin, “Nunas ratu jwa gelisang, bwat tityang mangda kantun!”, Sang Cangak manyawisang, “Nah magilir, kudiang bapa acepokan”.
  4. Sarahina kagilirang, Sang Cangak kendel mangikgik, mokoh sadina mangamah, kaejohang maring gunung, di duwur batune asah, ngae silib, ane nu pangda ya nawang.
  5. Makelo-kelo suba sinah, bene ditu sayan tekis, twara nu magantulan, tulangnyane liu madugdug, di batu tongosne ngamah, ne si duri I Yuyu kena giliran.
  6. Di gantinne ya kapindahang, I Yuyu suba di tepi, Sang Cangak enggal teka , I Yuyu nesek amatur, “Inggih paduka padanda, nunas gelis, mangda tan tityang kasepan”.
  7. I Cangak sada runtag, yen pet katara ne jani, sing buwung lakar kasengkala, I Yuyu ngarepang ditu, bawongnyane kagisiyang, antuk kapit, tur matur apanga enggal.
  8. Twara dadi ya tanggehang, I Yuyu apang kaenggalin, alon I Cangak ngeberang, I Yuyu ditu magantung, di bawongnyane I Cangak, kaget gelis, teked di batune asah.
  9. I Yuyu ditu mamedesang, tulang madugdug mamutih, nanghing ya suba sedya, “Jani bhuktine katemu”, kapitnyane keakesang, tur mamunyi, “Iba Cangak, nah orahang”.
  10. “Tulang apa to makacakan, miwah cen dhanune suci, jani kai suba pedas, iba mapi-mapi sadhu, nyaman kai telah amah, cai da mangkir, bhukti gede manyihnayang!”.
  11. Sambil kapitnya kaasekang, mamatbat mangancam mati, “Tebus dosan caine Cangak, urip ibane bakal bancut, dosan ibane kaliwat, jani asanin, bawong ibane bakal pegat”.
  12. I Cangak slegak-slegak, ngacuk munyi ngidih urip, “Pelih icing saja pesan, kewala icing ngidih idup, apa cai kakenehang, kal adain, bwin saidupe mamanjak!”.
  13. I Yuyu jani manimbal, “Da cai liyu mamunyi, aba kai malipetan, di tongos kaine malu, yening cai nora enyak, dini mati, basing kaine gregetan!”.
  14. I Cangak sing nyidayang ngudyang, urine suba magisi, kudyang ban manyelselang, malipetan bayune suwung, I Yuyu tetep sedya, setata nyepit, bawong ipune I Cangak.
  15. Enggal jani kacritayang, I Yuyu teked ya jani, di tongosne ane pidan, di marane menceg tuun, kapitnyane kaakesang, sambil mamunyi, nguman-uman ya I Cangak.
  16. “Jani kai manutugang, munyin kai ane tuni, cai tuwi madasar corah, setata madaya apus, sing pantes bang ukuman, Bangka cai, anggon pamayahan salah”.
  17. “Disubane kaah-kaah, nagih Bangka kelik-kelik, enu masih corah, nagih nombok pang idup, yening sub acai elah, pasti buwin, ngulah aluh panga motah”.
  18. “Sajaba cai bangkaang, tan paguna nu maurip, saidupan ngae cara, ne karman caine pupu, ala ayu mula mabwah” tur kakapit, pegat bwaong ya I Cangak.
  19. Amonto bapa nyatwayang, cening bias maminehin, karana cening suba tatas, subha asubha karma tau, bapa twara ja mangajah, twah pakeling, suta kerthuin bapa ken panak.
  20. Tlas amuniki dumun.




Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

BLOG JUGA