Pawintenan Dan Sesananing Pemangku (Pinandita)


Kewenangan Pemangku menggunakan Genta

Dalam hal menggunakan Genta pada saat nganteb seperti yang tersurat dalam Lontar Lingganing Kusumadewa :

Punika ilen-ilen yang mangastiti Dewa yan mapiodalan, wenang maka gagelaran Ki Pemangku Gede, sane sampun puput mawinten, nunas panugrahan ring Ida Pandhita linuwih Guru Iswara, mangda tan sisip Ki Pemangku manguncarang puja lingganing Kusumadewa. Ki Pemangku wenang abhusana sarwa petak mwang tatkala amuja yogya ngagem Gantha, lamakane siddha amangguh swasti sira.
Artinya :
Itulah tatacara memuja para Dewa pada waktu Piodalan, patutlah sebagai pegangan Ki Pemangku Gede, yang telah diwinten, mohon anugrah sang Pandhita sebagai Guru Utama, supaya tidak kualat Ki Pemangku memanjatkan Puja yang terdapat dalam pustaka Lingganing Kusumadewa. Ki Pemangku patutnya memakai pakaian serba putih, serta pada waktu memuja patutlah mempergunakan Genta, dengan harapan berhasil dan mendapatkan keselamatan.

“Nihan Pawekasing batara, ring pemangkun ida, yan rawuh patatoyan ida ring madia pada, kena pamangkun ida angasrening betara, angagem bajra patatoyan, maka weruh ikang mangku, kawit kertaning betara, yanora ngagem bajra, nora weruh ring kepamangkuan, angora-ora, angiya-ngiya sira, angasa- asa, nora kayun ida turun, apan sira tan meling ring kawit-kawitan kandaning pamangku”. 

Dari penggalan lontar tersebut diatas dapat dikatakan Genta dapat menghantarkan persembahan kepada yang disembah. Sulinggih/Pemangku berperan sebagai penanda atau yang memberikan tanda dalam bentuk suara genta yang kemudian di dengar oleh manusia di alam bwah lokabhuta kala di alam bhur loka dan dewa-dewa di alam swah loka. Masing-masing kelompok yang ada pada tri loka mengasosiasikan tanda atau těngěran (bahasa Jawa Kuno) sebagai pertanda adanya upacara. 

Apabila disimak, makna yang terkandung, bahwa dengan maksud mengundang para dewa, manusia menyuarakan kentongan dewa, suara kentongan yang di dengar menimbulkan reaksi asosiatif dari para dewa bahwa di dunia ada upacara ritual dan manusia bermaksud mengundang para dewa. Geger atau hiruk pikuk, gemuruh merupakan wujud nyata dalam bentuk perilaku yang timbul dari reaksi asosiatif karena mendengar suara genta.

Suara atau bunyi merupakan suatu hal yang sangat penting dalam kehidupan manusia, melalui suara atau bunyi-bunyian manusia bisa berkomunikasi untuk menyampaikan segala sesuatu yang ada dalam pikiranya baik itu berupa pendapat, permohonan, tujuan dan lain-lain.

Begitu pula halnya dalam kegiatan keagamaan sangat dibutuhkan adanya suara dan bunyi-bunyian disesuaikan dengan tingkat dan jenis upacara yang dilakukan, dengan harapan yang dilandasi suatu keyakinan bahwa suara dan bunyi-bunyian tersebut mampu menggantarkan dan menyampaikan maksud, tujuan dan isi dari upacara dan upakara yang dimaksud.

Karena suara/bunyi berperan penting dalam upacara keagamaan sehingga dikenal adanya istilah panca nada (dalam konteks yadnya), yaitu : (1) kulkul, sunari dan pindekan, (2) kidung atau nyanyian suci, (3) gambelan, (4) genta sulinggih atau pamangku, (5) mantra/doa.

 

Hakikat Pemangku

Ling ning Kusuma Dewa:

‘Iki uttamaning pemangku, yening mangku jagat, mangku dalem ngaranya, wenang masuci purnama mwang tilem, nganggehang brata, tapa yoga, samadhi, satya ring tingkahing kadharman, mangkana tingkahing mangku jagat’.

‘Yan nora pageh ngalaksanayang kadharman, mangku sira mangku sorbet ngaran, kawenangan sira lumaku ring sor, tan kawenangan sira ngangge pustaka, kawenangan sira kabasa mangku, cantule sira nampi, dudu weruh ngaku weruh, tuhu sira dusun, salah tampen’.

‘Iki ngaran Kusuma Dewa panganggen nira sang mangku jagat, kawenangan pinaka nyuci adnyana nirmala, ngaran nare pinaka raga, bahu pinaka sirah tripada, sirah siwambha madaging tirtha, ring selaning lelata, Ongkara sumungsang pinaka candana, citta nirmala pinaka bija, sucining awak pinaka dipa, nitra manis pinaka dupa, ujar tuwi rahayu mangenakin pangrengenta, Agni ring Nabi, pinaka sekar tunjung, kucuping tangan kalih pinaka gentha, tutuknya pinaka hyang ngaran, saika tingkahing amuja, samangkana sang mangku jagat’.

‘Iki kaweruhaken tingkahing dadi mangku, wenang sor wenang luhur, sira mangku, kaya iki sira mangku kaweruhung aji, angganing sapta jati, sapta ngaran pitu, pitu ngaran pitutur, pitu ngaran putus, tus ngaran tas, tas ngaran tatas, ring daging raga sariranta’.




Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Buku Terkait
Baca Juga