Tatacara Pelaksanaan Upacara dalam Lontar Sundarigama


Rangkuman Bebantenan di Sundarigama

Untuk memudahkan melihat hari-hari yang patut untuk melaksanakan Widhi Widhana sebagaimana yang diutarakan, dibawah ini dibuat rangkuman sesingkat mungkin sbb, :

PURNAMA KAPAT :

  • Kepada Bhatara kawitan : Tarpana sarwa pawitan.
  • Kepada Sang Hyang Wulan, dipelinggih di Sanggar :
    penek kuning, ikannya ayam putih siungan, prayascita lwih, reresik.
  • Kepada Bhuta Kala, dinatar Sanggar, segehan agung sebuah.
  • Malam harinya melakukan renungan suci.

TILEM KAPAT :
Mugpug/memusnahkan kecemaran-kecemaran diri.

  • Kepada bhatara di parhyangan : wangi-wangi dan runtutannya.
  • Diatas tempat tidur kepada Hyang Widyadari : wangi-wangi dan sesayut widyadari.

PRAWANINING TILEM KEPITU PANAKLUK MRANA
Di tepi laut dan semacam itu.

 

TILEM KAWULU RESI GANA
Di parhyangan wangi-wangi sesayut ketipat sirikan, ikannya palem udang, menurut neptu hari, sayur-sayuran dan buah-buahan, serta tetebus tadah pawitra.

SASIH KESANGA SESUCEN DEWATA KABEH
A. Panglong ping 13 Melasti.

  • Kepada Hyang Baruna ditepi laut (dan semacamnya) : sodaan, rarapan, pasucian selengkapnya, dan samleh ayam hitam.
  • Pratima ditempatkan dipahyasan (bale agung) laksanakan banten datengan dan runtutannya.

B. Panglong ping 14 Ambhuta Yadnya.

  • Untuk rumah tangga, pekarangan, segehan manca warna 9 tanding, ikannya ayam brumbun yang diolah. Segehan Agung sebuah, dan segehan sasah 108 tanding.
    Tempat upacara, dimuka pintu pekarangan keluar masuk rumah. Yang dihayat : Bhuta raja, kala raja, bhuta Kala, Kala Bala. Senja hari mgerupuk, serana semburkan meswi dan obor.
  • Untuk penghuni keluarga. Sesayut pamyakala, sesayut lara malaradan, prayascita.

TILEM KESANGA
Anyepi. Amati geni, renungan suci.

PURNAMA KEDASA
Pujawali Hyang Sunia Amerta.

  • Di Parhyangan. Suci 1, daksina 1, ajuman adandanan, rayunan aparangkat 1, ikannya serba suci, wangi-wangi, reresik.
  • Dinatar / sor. Segehan Agung 1, segehan sasah 6, ikannya bawang jahe.
  • Untuk manusia. Prayascita lwih, panyeneng teenan.

SETIAP HARI TILEM HYANG SURYA BERYOGA/SETIAP HARI PURNAMA, SANG HYANG CANDRA BERYOGA.

  • Di Parhyangan. Wangi-wangi, canang biasa.
  • Untuk diri, mohon serta pensucian.

UKU SINTA
Coma Ribek. Sesucen Hyang Çriamrta.
Di Pulu, lumbung, dsb.
Nyah-nyah, geti-geti, grinsing, raka pisang mas, wangi-wangi.

SABUH MAS (SELASA)

sesucen Hyang Mahadewa.

  • Untuk harta benda dsb. : Suci 1, daksina 1, peras penyeneng, sesayut sari, canang lenga wangi, burat wangi, reresik.
  • Tempat di Piasan, setelah selesai menghayat, lalu diri masing-masing mohon tirtha.

PAGERWESI (BUDHA KLIWON) YOGAN HYANG PRAMESTI GURU

  • Di Sanggah Kemulan : daksina, suci, pras, penyeneng, sesayut, pancalingga, penek ajunan, rake-rake, wangi-wangi.
  • Untuk diri : sesayut pageh urip, prayascita, dan pada malam harinya melakukan renungan suci
  • Untuk panca Bhuta : segehan warna, anut uripin panca desa, (lima arah) tempatnya di natar Sanggah, ditambah sebuah segehan Agung.

UKUN LANDEP SANISCARA KLIWON
Pujawali Bhatara Çiwa dan yoga dari Hyang Pasupati

  • Kepada Hyang Çiwa : tumpeng putih kuning adandanan, ikannnya menurut kemampuan, grih trasi bang, sedan woh 28, tempatnya di Sanggar.
  • Kepada Hyang Pasupati : sesayut jayeng prang, sesayut kesuma yuda, suci, daksina, pras, canang wangi-wangi, reresik dihayatkan kepada senjata-senjata tajam, dan memuja Hyang Pasupati.

UKIR REDITE UMANIS

Kepada Bhatara Guru: pengambean, sedah ingapon 25, kwangen 8, tempatnya di Sanggah Kemulan.

KULANTIR ANGARA KASIH
Kepada Bhatara Mahadewa : segehan kuning sepangkon, ikannya ayam putih siungan betutu, sedah woh 22, ingapon. Tempat di Sanggar.

WARIGA SANISCARA KLIWON
Pujawali Sang Hyang Sangkara :
Diayatkan untuk tumbuh-tumbuhan, pras, tulung, sesayut, tumpeng bubur, tumpeng agung, ikannya guling babi, (boleh itik), raka-raka, penyeneng, tetebus, sesayut cakragni.

WARIGADEAN COMA PAING
Pujawali Bhatara Brahma :
Untuk Hyang di Sanggar : sedah woh, selengkapnya, puspa wangi dan runtutannya. Tempat di Paibon.

SUNGSUNG WRASPATI WAGE
Patirtan Bhatara di Sanggah

  • Kepada Bhatara-bhatara di Sanggar Banten rerebon jangkep, reresik, wangi-wangi
  • Untuk keluarga : sesayut 1, dan tutwan
  • Bagi rohaniawan : malamnya mengadakan renungan suci

DUNGULAN
Pujawali Hyang Tiga Wisesa

  • Redite Paing : pangekeban, melakukan renungan suci
  • Coma pon : Penyajaan, melakukan renungan suci.
  • Anggara Wage : Penempahan caru dirumah tangga.
    Dinatar = segehan warna tiga, berjejer, ikannya olah-olahan, segehan Agung 1,
    Dinatar sanggar = segehan warna tiga, berjejer, ikannya olah-olahan, yang dihayat : Sang Bhuta Galungan.
  • Budha kliwon Galungan.
    Bebanten disanggar. Tumpeng payas, wangi-wangi, sesucen.
    Bebanten di balai-balai :
    Tumpeng pengambian, jrimpen pajegan, sodan, ikannya jejatah babi gorengan.
    Lain dari pada itu disemua bangun-bangunan, juga dilaksanakan penghayatan dengan bebanten seperlunya,
  • Wraspati Umanis Galungan.
    Persiapan-persiapan : Pagi menÇri air kumkuman.
    Banten di sanggar : wangi-wangi, asep, dupa, mohon tirta pakuluhnya ring Galungan.
    Banten di natar Sanggah : segehan sekedarnya.

KUNINGAN

  • Redite Wage / Pemaridan Guru.
    Ketipat banjotan, canang raka, wangi-wangi, tirta pabersihan. Tempatnya Sanggah kemulan.
  • Budha Paing.
    Pujawalin Bhatara Wisnu.
    Sedah ingapon, putih hijau, pinang 26, tumpeng (nasi) hitam, dan runtutannya seberapa mampu membuat.
    Tempat memuja di paibon.
  • Sukra Wage.
    Hanya penting melakukan renuangan suci.
  • Saniscara kliwon. Tumpek kuningan.
    Di Sanggah : sega selanggi, tebog, raka-raka, pasucian. (tamyang, caniga, paa pembangunan).
    Untuk manusia : sesayut prayascita lwih, punjung kuning, ikannnya itik putih, penyeneng, tetebus.
    Untuk dinatar pekarangan : segehan Agung sebagai biasa. Menghayat hanya dilakukan sebelum Jam 12 siang.

PAANG PEGAT WAKAN

Wangi-wangi dan pasucen. Tempatmnya di parhyangan-parhyangan.

MERAKIH PUJAWALIN BHATARA RAMBUT SEDANA
Sukra Umanis : Suci, daksina, pras penek ajuman, soda putih kuning. Memuja Hyang kamajaya.
Tempatnya : dimana menyimpan harta kekayaan.

 

UYE / TUMPEK KANDANG
Mengupakarai binatang ternak.
Banten disanggar : suci, peras, daksina, panyeneng, canang lenga wangi,. Burat wangi, pasicen, yang dihayat Sanghyang Rareangon.
Banten untuk ternak jantan.
Tumpeng, sesayut 1, panyeneng, reresik, Jrimpen, canang raka.
Banten untuk ternak betina.
Seperti juga ternak jantan hanya ditambah ketipat belekok blayag, pesor.
Banten bagi ternak bangsa burung.
Ketipat paksi, ketipat sidha purna, bagia, penyeneng, tetebus kembang payas.

WAYANG

  • Sukra Wage, kalapasa : sasuwuk dengan daun pandan berisi kapur, segehan, asep, (api takep).
  • Saniscara Kliwon Tumpek Wayang : pujawalin Bhatara Iswara, untuk unen-unen. Suci, peras, ajengan, ikannya itik putih sedah woh, canang raka, pasucen.
    Untuk manusia : sesayut tumpeng Agung 1, prayascita, panyeneng.

WATUGUNUNG

  • Saniscara Umanis Pujawalin Bhatara Saraswati.
    Suci, peras, daksina, pelinggih, kembang payas, kembang cane, kembang biasa, sesayut saraswati, prangkatan putih kuning, raka-raka, wangi-wangi, tempat menghayat : Lontar-lontar dan lain-lain.
  • Redite paing Sinta : Banyu Pinaruh. Bebanten:
    Di Sanggar, sege (punjung nasi pradungan kuning), jejamu serba harum mohon tirtan pensucian.

PANCA WARA KLIWON YOGYANYA BHATARA ÇIWA

  • Pada pelinggih di Merajan wangi wangi, asep dupa harum.
  • Pada natar Sanggah untuk Sang Bhuta Bhucari segehan kepel 2 kepel, menjadi satu tanding dihaturkan 3 tanding.
  • Pada natar pekarangan untuk Sang Kala Bhucari sama dengan dinatar Sanggah
  • De Dengen, antuk Sang Durga Bucari sama dengan di natar Sanggah dan pekarangan rumah.

KAJENG KLIWON

  • Sama dengan hari kliwon.
  • Yang di Dengen bertambah segehan warna lima tanding, dan tabuh.
  • Disamping lawang diatas, banten canang wangi, burat wangi, canang yasa, hayat Sang Hyang Dhurgadewi.



Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Dapatkan Dalam Versi Cetak
Baca Juga