Babad Ksatria Tamanbali



11a. didinian katakeng kadatwania rinugaken/katur ke Swecapura, presamakang wang pada angawa be. Tan caria tateng awan.
Kunang sang wong ing Tambangwilah, pada tan kawruhaning ulaha, geger pada awara-wiri, atania-tania ing marga. Tangeh yan wuwusan. Kancit prapta kang sanjata aneng Tambangwilah,nga. ring Guliang, raju Sri Aji-Jayarembat, ingater de wang kinabehan mareng Sweca Linggarsapura, sagraha katekeng sesining kadatwanira kabeh, katur ring Batara Dalem. 

termasuk mem­bongkar purinya dan kemudian dihaturkan ke puri Gelgel, mereka ditu­gaskan untuk mengangkutnya. Tidak dikisahkan perjalanan mereka.
Dan masyarakat Tamanbali sama-sama tidak dapat berbuat sesuatu, gelisah dan kalang kabut, betertanya-tanya di jalan. Panjang jika dikisahkan. Tiba-tiba datang pasukan bersenjata itu di Tambangwilah, artinya Guliang, Sang Hyang Aji Jayarembat lalu diantarkan pasukan itu ke Gelgel, termasuk semua isi puri dihaturkan kepada Dalem.


11b. Kawuwusan sira Batara Subali, aneng Tolangkir wawang pwa sira lunga mareng rajia Gelgel atemu lawan Dalem ling Batara Subali, tan kecan pwa Dalem amatiani pwa sira Sang Anom ingangken suta de Batara Subali prestawania paweh Hiang Wisnu tumutura maring Tirta Arum “Ya etunian “Dalem k:arya sumandia kalawan anak mami k:ang ingaranan “Sang Anom, apan nguni mami aminta sunu ring Sanghyang Wisnu ”buwana, ana sanmatanira nga. Sang Angga-Tirta, apania uma­tuweng tirta arum, mami ginantiaken puspata marmania in”aranan Sang Anorn, mangke den tulusakena sih Dalem asuta “lawan Sang Anom, didinia sida putri Dalern lawan Sang Anorn, “akuren, waluya rnuwah rnulihing Tamanbali”, Mangkana pwa pagosanan Batara Sobali ring Dalem. minget-inget pwa Dalem wekasan mituhu Dalem kaya pawekas Batara Subali, atisaya suka adnyana Dalern wetning sampun kinawruhan iprestawania mangke. Sampun pwa mangkana, irika Batara Subali, aminta tulusira Sang Anom akuren lawan Ni Dewi Ayu Mas. Mangkana kacaritania.

Dikisahkan Batara Subali di Tolangkir segera beliau menuju Gelgel bertemu dengan Dalem, Batara Subali mengatakan tidak setuju Dalem mebunuh Sang Anom yang diakui putra oleh Batara Subali yang diketahui kisahnya asal pemberian Dewa Wisnu ketika bercengkrama ke Tirta Arum, “Apa gerangan yang menyebabkan Adinda Dalem masih sangsi dengan anak saya yang bernama Sang Anom, karena dahulu saya mohon anak kepada Dewa Wisnu, mendapat anugerah dari beliau yang saya beri nama Sang Angga Tirta, sebab dia keluar dari Tirta Arum, saya mengubah namanya makanya bemama Sang Anom, sekarang teruskanlah cinta kasih Adinda berputra/bermenantu dengan Sang Anom, agar putri Adinda (Ni Dewi Ayu Mas) akhirnya dapat dinikahi oleh Sang Anom, dan kembali lagi ke Tamanbali.” Demikian saran Batara Subali dengan Dalem. Dalem Gelgel berpikir sejenak akhimya beliau dapat menyetujui seperti nasihat Batara Subali, sangat suka cita Dalem karena sudah dimaklumi kisahnya sekarang. Setelah itu Batara Subali menyarankan kepada Sang Anom agar mempersunting Ni Dewi Ayu Mas. Demikian kisahnya.


12a. Wekasan sira Sang/ Anom awantun ta sira muwah mulihing Tamanbali, tan sah papareng lawan sirajinara Ni Dewi Ayu Mas. Tangeh yan carita sih Dalem lawan sang pinaka mantu. Pira ta kunang lawasira akuren, ana muwah gosananira Batara Subali lawan pwa Sang Anom apa ta lwir nia .. “De. Anakningulun Sang Anom, rangwakena pawarah sira ya bapa “mangke, lamakane sira wekas sahanane sira muwah tekeng preti “santana tan anangsal ring kawangania sira; mangke sira mika “uger­uger, paceking Nannadeng Balirajia, kengatakena uga “pawarah-warah kang pretisantana, didinia umanggehakena kawi “tane sira, anane metu saking Tirta Arum, tiage inunggaraken “maring lepihan kawitan aneng piagem, kawangania manggeh, nga. “Satriya Tamanbali, katekeng wekas. 

Kemudian Sang Anom kembali pulang ke Tamanbali, senantiasa bersama-sama dengan istri beliau Ni Dewi Ayu Mas. Panjang kisahnya jika diceritakan, kisah cinta kasih Dalem kepada Sang Anom. Entah berapa lama beliau beristri, ada pula nasihat Batara Subali kepada Sang Anom, begini, “Anakku Sang Anom, dengarkan na­sihatku sekarang, supaya Ananda kemudian dan semua keturunanmu tidak menyimpang dari keturunan Ananda. Kini Ananda sebagai pene­gak dan penguasa daerah Tamanbali, ingatlah memberi nasihat/petun­juk kepada anak cucu cicit, agar memegang teguh asal mula leluhur mereka (sebagai sumber kelahiran mereka), yang asal lahir di Tirta Arum, cantumkanlah nama-nama leluhur dalam lembaran piagam, ras mereka tetap bergelar “Ksatria Tamanbali” sampai kelak.


12b. Mangkana pwa elingakena “tutur ajalali, poma 3. ge. Muwah ta kita wekas, somadia sadia kang pretisantanane sira, “bagia manta, olih anyakra bumi biyuhbala. Kunang ri kapejahanta wekas sedenging atiwa-tiwa wenang “pwa sira ingangge sapretingkahira Dalern, telah ahupakaraning “Kasatriya, takertg anagabanda wenang, mangka ta kramanira.
Kunang mwah yan hana kapejahania sentana-pretisentana, tan ana polih unggwan, nga pamijian, .kayogiania ingangge “bade tumpang 7, nging tan ingangge nagabanda. Kewala sa”heteh-etehing Kasatriyan telas kawenang ingangge denta ” Mangkana nugrahanku elingakena uga, tutur-tutur aja lali, apan ila-ila dahat kena sudaningsun. Elingakena wekasing kawitan. 

Demikian kisahnya untuk diingat jangan sekali dilupakan, poma, poma, poma. Dan Anakku kemudian akan menemukan kebahagiaan sampai anak cucu cicit, menjadi orang bahagia, berhasil menjadi penguasa daerah yang banyak mempunyai penduduk. Jika kemudian Anakku meninggal dunia ketika dilakukan upacara pembakaran mayat (atiwa-tiwa) Ananda boleh menggunakan upacara seperti Dalem, menggunakan semua upa­kara ksatria, dan berhak memakai nagabanda, demikian yang Ananda berhak pergunakan. Lagi pula jika ada keturunan meninggal dunia yang sebelumnya tidak mendapat kedudukan, disebut pamijian, dia hanya berhak memakai bade tumpang tujuh, tetapi tanpa nagabanda. Hanya semua upakara ksatria yang boleh dipakai olehnya. Demikian nasihatku ingatkanlah, ingat-ingat jangan lupa karena sangat berbahaya dan siapa pun yang melanggar akan kena kutukanku. Ingatlah dengan petuahku.


13a. Lawan muwah wekas, yan ana sentana prestisantana wruhu “ring kalinganing sastta utania te.ka/ wenang aprewita sinangguh “Bagawan. Kunang sira .kapejahana atiwa-tiwa, wenang ingangge “pad­masana, sahupa.karaning Sang Pandita lepas. “Mangkana kramania pawarah juga pretisantana didinia pada “umengeting kalingan muwang kawangan, anyiwi ring Tina-Arum “sahanane ganta gwnanti, sang kari manggeh ring Kasatriya “Taman­bali. “Kunang yan sira lipia ring kawitan anyiwi ring Tirta Arum tan “wun kena sodania dening Sang Hiang Kawitan, tan bisa umanggu• “haken kawisayan abener, satata anewaken kaduhkitan mwang kagring­an, kang raja dewatania tan bisa supat de Sang Resi “Siwa Boda, angrahinin ketek-keteking kawah, sinakit-sakit, ” molih malwian · glarani mentik-mentik punggel, sugih gawe kurang pangan mangka kawruhakena.
“Kunang yan sampun sira manggeh ring kawangan sasaning Ksatriya

Dan kemudian jika ada keturunan Anakku yang dapat memahami inti sari ajaran ilmu pengetahuan dia berhak menjadi pendita dengan menyandang gelar Bagawan. Dan penyandang gelar Bagawan itu jika meninggal dunia dengan upacara pembakaran mayat (atiwa-tiwa), ber­hak menggunakan padmasana, sama seperti upakara sang pendita yang wafat. Demikian halnya agar diberi tahu semua keturunan supaya me­reka ingat atau tahu dengan silsilah dan ras, mengemong Tirta Arum bersama-sama dari generasi ke generasi berikutnya, bagi mereka yang masih setia memegang teguh keturunan ksatria Tamanbali.
Tetapi jika mereka lupa dengan leluhur dan lupa mengemong Tirta Arum, pasti kena kutuk leluhur yang sudah menyatu dengan Dewa, tidak akan menemukan kebahagiaan sejati, selalu menderita dan kena wabah, arwah leluhurnya tidak bisa terangkat dari lembah sengsara dari sang pendita Siwa Buda, menjadi kotoran neraka, disiksa, berhasil kembali menderita tumbuh-tumbuh potong, giat bekerja kurang pangan hal itulah patut diketahui. Dan jika mereka sudah memegang teguh keturunan dan mengindahkan etika ras ksatria


13b. Tamanbali, eling ring kawitan, anyiwi pawijilan umetu saking “Tirta­ Arum, tan bisa lipia anyiwi, sadoh-doh genahnia “teher kari manggeh. Yan mangkana tan wun sira amanggih sadia “manta jananuraga, suk.a sugih dirgayusa, lagia amanggih “dreman, wredisantana, sugih rabi. Mangka palania bakti upti astiti ring kawitan. Aja cawuh pawarah Batara Subali ring kuna ring sira Sang Anom. Wus pinituhu pwa dewa Sang Anom sahadulur sembah, anyentru.
Duk ing mangkana ling Batara Subali karyeng Gelgel kinonira Sang Anom mantuking Tamanbali. Lumaris sang Anom kinanti lan rabine. Kunang Batara Subali mantuking ayatana. Mangkana pidartania, enen­gakena kata Batara Subali.
Wuwusan pwa Sang Anom muwah sampun pwa jumenenging Tamanbali ingiring dening bala, antian mahayu denira akreting jagat, angawe katrepning buminira.

Tamanbali, ingat akan leluhur, mengemong Tirta Arum sebagai sumber/pusat kelahiran, tidak pernah lupa dengan tugas mengemong, sejauh-jauh tempat tinggalnya tetap dapat memper­tahankan rasnya. Jika sudah demikian pasti mereka menjadi bahagia dan disenangi masyarakat, senang, kaya, panjang usia, selalu mendapat nama harum, banyak keturunan, tidak kurang istri.
Demikian pahalanya bagi mereka yang hormat setia dan taat kepada leluhur. Jangan mengabaikan petuah Batara Subali dahulu kepada Sang Anom. Sesudah dipatuhi oleh Sang Anom disertai sujud, bertobat. Ketika memberikan nasihat demikian Batara Subali sedang berada di Gelgel dan Sang Anom diminta untuk pulang ke Tamanbali. Sang Anom lalu berangkat bersama istrinya. Batara Subali telah kembali ke alam baka. Demikian kisahnya, Batara Subali tidak diceritakan.


Sumber
I Gusti Ngurah Bagus, Ida Bagus Rai Putra

Babad Ksatia Tamanbali

Department Pendidikan dan Kebudayaan, Jakarta 1989



Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Blog Terkait