Lontar Tattwa Gama Tiga



13b. Wikrama, ngaran. Manusa Yadnya, déwa yadnya, ika ngaran tiga pakreti. Yasa hayu, ngaran yoga samadhi, amuter tutur pinahayu, anemu aka sakwén, mwang kagunan, kapradnyanan, ika sinangguh yasa hayu, ngaran. Kuna punia, ngaran. Salwiring karma makretha lila jnana, hening nirmala ika punia, ngaran. Silarangan weruha maungguan, kawi wenangan ri tata ing sarira, lwirnia, sang brahma, ksatriya, waisya, sudra, hana ring pata tanggih ika, sama ngusanan ira igama. Sang brahmana sira usanéng nghulun, sira nuksma ring igama. Ksatriya sira sira usanéng bahu kiwa tengen, sira nuksma ring agama. Sang Waisya sira usanéng garbha wasa, sira nuksma ring ugama. I wong sudra hanéng suku kalih, anuksma ring anda kabéh. I wong sudra nusup ring pawisya-
 
13b. Manusa Yadnya, Dewa Yadnya adalah ketiganya dasar. Bertapa untuk mendapatkan keselamatan, memutar pikiran untuk mendapatkan hasil yang baik, menemukan apa yang dimaksudkan dengan wibawa, kepandaian, itulah yang disebut dengan kebaikan. Berderma adalah segala bentuk karma untuk menyenangkan hati orang lain, keheningan untuk dalam membagi rasa dermawan itu. Dilaksanakan pula bagaimana pengetahuan akan tata titi manusia yang disebut dengan catur warna yang meliputi brahmana, ksatrya, wesya, sudra, hal tersebut tidak ada dalam urusan beragama. Sang brahmana adalah orang yang memimpin agama. Ksatrya menetap di bahu kiri dan kanan. Sang Waisya untuk urusan perut beliau terdapat dalam ugama. Sementara sudra menjiwai kaki kiri dan kanan, semuanya berada di pusat dunia. Seorang sudra menyusup

14a. waisya nusup ring satriya. Satriya ya nusup ring brahmana, Shiwa Budha wenang angastuti Sanghyang Tri Bhuana, apan sira wenang amadeg basmangkura, dadi guru loka, dadi guru daksita dharma, pinaka purohita dé sang guru wisésa sang brahmana Shiwa Budha rumawak igama. Kunang sira sang ksatriya lwih, sira juga wenang umaca guru saksi ring jagat raya, apan sira awaking ugama. Ikang sudra wenang ya pinaka kusalia, wenang ya dharma maniwita ring satriya wangsa, wenang angaduh astiti wiguna. Apan sudra awaking anda, anugrahan pwa sira Sanghyang Dasa Bayu, wenang aguru ring Sang Hyang Swakarma, salwir ring karma kartha, ndah mangkana silangarania. Nihan kang Tri Guna, ngaran. Satelebing idep. Wiguna, ngaran. Tan kapihingan kaweruhan. Ring sornia hana guna mwah-
 
14a. dalam diri waisya, waisya menyusup pada diri ksatrya. Ksatrya menyusup pada diri brahmana, Shiwa Budha wajib dipuja sebagai Sang Hyang Tri Bhuana, karena beliau penguasa, guru di dunia, guru dharma, menjadi penasihat dari pemerintah yaitu Brahmana Siwa dan Budha yang menyatu dalam igama. Seorang ksatrya yang hebat beliau seharusnya membaca guru saksi atas jagat raya, karena beliau adalah bagian dari ugama. Seorang sudra berhak berperilaku yang baik, berhak menjalankan ajaran dharma agar bisa menuntun ke wangsa ksatrya, berhak juga melakukan puja bakti. Karena sudra adalah orang yang sama, anugerah dari Sang Hyang Dasa Bayu, berhak berguru pada Sang Hyang Swakarma, yang menjiwai hasil dari perbuatan, demikianlah yang harus diingat. Inilah yang disebut dengan Tri Guna yaitu mendalami pikiran. Wiguna yaitu kecerdasan, di bawahnya ada guna dan

14b. Wruh ring salwiring saraja karya pangupa jiwa. Jiwa upadana, ngaran. Lwirnia, amacul, abudaya, adagang, mwah astha kosala kosali, apandé wesi, angempu, dén weruhing parama sastrania, mwah aséwaka dharma putus. Samangkana pangupajiwania ring rahayon. Paknania dén weruh pangempu Sang Hyang Urip. Guna pacul, magawé mreta ning jagat raya. Nyudagar amencaraken mreta ning jagat raya. Astha Kosali, ngaran. Weruh agawé praja wesi wangun, makadi, yasa, wot, patani, sumanggén, sumangkirang, méru, sanggar. Astha Kosala weruh agawé praja. Apandé wesi weruh agawé sanjata, sarwa lalandep, makadi sapraboting manusa kabéh. Mpu Galuh, ngaran apandé mas Paramasastra, ngaran. Weruh ring kali-
 
14b. mengetahui segala macam pekerjaan untuk penghidupan. Pekerjaan itu meliputi bertani, berbudaya, berdagang, juga termasuk arsitek, pande besi yang tahu akan keutamaan dari sebuah ajaran dan mengabdikan diri untuk mencapai moksa. Demikianlah penghidupan itu agar mendapatkan keselamatan. Sang Hyang Urip akan menjaga kehidupan. Menjadi seorang petani adalah memberi kehidupan kepada jagat raya. Menjadi saudagar adalah menyebarkan kehidupan di jagat raya. Arsitek adalah seseorang yang menguasai ilmu bangunan seperti rumah, bale untuk berduka, tempat persembahyangan. Arsitek pandai membuat bangunan. Sementara pande wesi pandai membuat senjata, segala macam bentuk pengolahan besi, seperti perabotan yang dipakai oleh semua manusia. Mpu Galuh merupakan junjungan dari Pande Mas yang menguasai ilmu yaitu tahu akan

 
15a. nganing suksmaning sastra, wruh ring kawiajnyana, pamutering tutur rahayu. Pragiwaka, ngaran. Prajnyan wicaksana weruh ring wisésaning tatwa suksma dyatmika. Pratyaksa, ngaran. Tatas ring pangweruh linging aji. Céstakara, ngaran. Cepeng matarka, ring sasemitan hala hayu, kang kari jroning garbha, wiwéka ring polah ning sastra sandhi, parama putus ring dharmaning aji kabéh. Ancur prampanika, ngaran. Wruh magawé unen-unen wewalén matanghyan suka wirya ning jagat. Cédka dharma putus, ngaran. Ikang ambek kaweruh lumaksana angambekaken Sanghyang Dharma, ya ta magawé prakretha dikshita. Duh ta mangkana ika guna, ngaran. Bawa, mabawa, wibawa. Bawa, ngaran. Teja. Mabawa, ngaran. Lwih suka. Wibawa, ngaran lwih ata saja. Nihan ta lwir ning bawa, ngaran. Ya tikang Sang Wirbhuja, amreta tatikahing praja mandhala, mi-
 
15a. inti sari dari sebuah ajaran, tahu akan esensi dari kecerdasan, tahu akan bagaimana memutar jalan pikiran. Pragiwaka adalah pandai bijaksana serta tahu akan kemampuan dari sebuah ajaran khususnya ajaran untuk mencapai kesaktian. Pratyaksa yaitu cepat dalam menangkap sebuah ajaran. Cestakara yaitu tepat dalam memprediksi baik buruk walau masih berada di dalam perut, tahu bagaimana mengolah sebuah ajaran, serta menemukan esensi dari semua ajaran. Ancur prampanika adalah tahu bagaimana membuat segala bentuk tari- tarian sehingga membuat jagat raya bersuka ria. Cedaka dharma putus adalah tahu berperilaku yang baik sesuai dengan Sang Hyang Dharma yang selalu berbuat kebajikan. Nah, demikianlah gunanya. Bawa, Mabawa, Wibawa. Bawa adalah sinar. Mabawa adalah senang akan kemuliaan. Wibawa adalah mulia dalam segala hal. Kemudian diceritakanlah yang disebut Bawa itu. Yaitu Sang Wirbhuja memberikan kehidupan kepada setiap makhluk yang ada di bumi

 
15b. –lu ring karya Sang Bhupati, lwirnia, patih, punggawa, pramantri, jejeneng, adeg, adeg, anyaksihin, amancagra, andhana amacaling, amrabekel, anyubak, anglurah. Mwah salwir kang rumawos ring praja mandhala, ika ngaran abawa. Alaksana, ngaran. Wruh anglakoni sarwa kawruhan hana muscayaken ring rat, maka nguni wira dira, suranaya. Ika laksana, ngaran. Dasa karma kartha, kawenangania ikang manusa kabéh, ring sajeng ira amangku ikang igama tirtha. Kalingania ika gawéning wang rikalaning maurip. Mangkana krama nira dadi manusa, matanghyan ginawé tang dasa karsana, pinuji déning éka dasa ludra. Nihan salwirnia, winastu déning dasa pura krethi, mangastawa ring Sang Hyang Dasa Ludra, lwirnia, dasa pakrethi, sawah pakrethi, giri pakrethi, danu pakrethi, samudra pakre-
 
15b. turut pula membuat sistem pemerintahan yaitu Sang Bupati yang didukung oleh para patih, punggawa, bendahara, sekretaris, para saksi, hubungan masyarakat, pecalang, kepala desa, kelian subak, dan lurah. Serta segala yang dikatakan di dunia itu memiliki wibawa. Alaksana adalah tahu bagaimana menjalani hidup yang ada di dunia, menjadi bagian untuk membuat dunia ini bahagia. Yang wajib dilaksanakan adalah Dasa Karma Kartha yaitu dilaksanakan oleh setiap manusia untuk dapat menganut serta melaksanakan ajaran igama tirtha. Dikatakan dapat membuat seseorang itu hidup. Demikian perihal menjadi seorang manusia, hendaknya selalu berbuat baik, memuja Sang Hyang Dasa Ludra seperti jiwa dari desa, sawah, gunung, danau, samudra

16a. -ti, manusa pakrethi, sato pakrethi, sarwa prani pakrethi, kapandhya pakrethi, ika gumawé kahayoning wong, sato, mina, paksi, taru, buku, trena, gulma, stawara, janggama. Tasaken prakethi bumi ring sima nagara. Iti pakem gama tirtha, ngaran. Krama rahasya temen, lwih utama dahat, maha bara koti kotamania, tan wenang cinaracal, tan wenang sinarel, tan wenang ginawéniah, mwah haywa ginawé para rasaning ring sama paraning genah, haywa pati ucapin ring wong lian gagaduhan, ring agama tirtha. Mangkana ling Sanghyang Mahadéwa, tan wenang purugan mwah tulukan. Yan sira murug mwah anulak linging sastra iki wastu tkéng upadrawa dé Bhatara Paraméswara mangkana ling Bhatara Mahadéwa, dén pratyaksa tatas, atekas juga sira Sang weruh ring jati-
 
16a. manusia, binatang, semua yang hidup, pembuat senjata itulah yang kemudian menciptakan kebahagiaan manusia, binatang, ikan, burung, pohon, bambu, rumput, hama, jiwa dari binatang, dan jiwa dari pohon. Itulah yang ada di dunia yang membentuk sebuah negara. Inilah pakem dari agama air, perbuatan rahasia yang kemudian memiliki kemuliaan, memberikan keutamaan, tidak seharusnya dipisahkan, tidak seharusnya dilakukan, dan jangan membuat perasaan orang lain sama seperti yang dirasakan, janganlah juga membuat keributan dalam beragama air. Demikianlah kata Sang Mahadewa, tidak berhak kita menolaknya apalagi tidak mendengarkannya. Jika seseorang itu tidak mendengar dan menolak ajaran tersebut maka akan kena kutuk dari Bhatara Parameswara, demikian yang diucapkan Bhatara Mahadewa, kemudian perlu diperhatikan setiap kata beliau, sebab beliau adalah Mahatahu




Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Baca Juga