Pengider Bhuana dan Wariga di Lontar Kanda Sangalukun


Lontar tutur Kanda Sangalukun merupakan karya sastra berbahasa Jawa Kuno, namun ditulis dengan huruf Bali, mengungkapkan ajaran Pengider Bhuana yang dihubungkan dengan padewasan, Dharma Pewayangan, ajaran Kelepasan, ajaran tentang hakikat jiwa dari badan, dan juga menguraikan hubungan Pengider Bhuana dengan Bhuana Agung (makrokosmos) dan Bhuana Alit (mikrolosmos).

Pengider Bhuana yang secara harafiah berarti perputaran arah mata angin, erat kaitannya dengan konsep Dewata Nawasangga (Dewata pada 9 arah penjuru mata angin). Namun Dalam konsep Pengider Bhuana, ini berfungsi sebagai pelindung dan penyeimbang alam semesta agar terhindar dari marabahaya, kekacauan dan malapetaka.

Lontar Tutur Kanda Sangalukun

1b | Ong awignam astu nama sidi.

Iki tutur kanda sangalukun nga, sami mungguh ring tutur iki terusing ka déwasa palinggih Batara Nawasanga, darma pawayangan, sastra panten, muang pasuk wetunia, buwana alit, muang buwana agung, nga. Gumi muah gunung, telas sapretékania.

Né kangin mata, urip 5, Sang Hiang Iswara, gumi swah rupa petak, istri jawi Sang Hiang Rawi ring papusuh, medal ka nétra tengen, sanjata bajra, panganggo sastrania; sa, ra, wa, nga, nya, sang swarania, mang, ah, ana, ha, la, ala, tatana, palinggih méru tumpang lima, palinggihan lembu, kakayonan cempaka putih, manuknia micé, sekar tunjung putih, mang Babu Lembana, I Slahir, I Anggapati, yéh nyom, I

Om Awignamastu Nama Sidhi

Inilah Tutur Kanda Sangalukun namanya. Semuanya diungkapkan dalam tutur ini, sampai mengenai pedewasan (baik-buruknya waktu), sthana Dewata Nawa Sangga, dharma pawayangan, ilmu tentang hakikat kehidupan dan kematian, beserta keluar masuknya jiwa di badan ini, beserta bhuana agung namanya, bumi serta pegunungan, beserta semua geraknya.

Di Timur: mata, uripnya 5 Sang Hyang Iswara di swah loka warnanya putih, saktinya Sang Hyang Rawi (matahari) di papusuh, keluar di mata kanan, senjatanya bajra, aksaranya sa, ra, wa, nga, nya, sang, suara sucinya: mang, ah, ana, ha, la, ala, demikian susunannya. Sthananya (tempat sucinya) pada meru tumpang 5, menunggang lembu, kayunya cempaka putih, burungnya mice, bunganya tunjung berwarna putih, aksaranya mang, babu lembana, iselahir, I Angga Pati, yehnyom (air ketuban).


2a | Suratmakala, Indradéwa, gunung Agung, swa, surya, tatit, kijapan, pertiwi, kulit padang, bulu, danu Tamblingan, di miuné Iblis, Hiang Kumara, kahyangan tengen, Bagawan Parasu, Korsika, Bagawan Bregu ngisi sastra uriga, sundari bungkah, sundari terus, janantaka, pura puseh, kamulan, ngisi tulis orténan, saraswati, watek korawa kurupati, dauh, pa, sakula, déwasa dangu, indram, rasa, aditia, anangga, pradangga, baskara, banu, radité, menge, raina, rahu, biantara, kajeng manusa, madia, sri jaya, Sang Hiang Purusa Wisésa, lanang srigati, manis, anggabuta, urukung taulu, langkir, matal, dukut, gulem putih, metu ring miuné kagamel ring iblis, kasuna, jaé, Hiang Téja dauh 5, nada, watek pandita, lakuning cuté,

Sang Hyang Suratma kala, Dewa Indra, gunung Agung, swa, matahari, kilat, kilatan, bumi, kulit padang bulu, danau Tamblingan seluruh iblis, Sang Hyang Kumara, kahyangan di kanan, Bhagawan parasu, Bhagawan Bergu, Bhagawan Korsika, yang menguasai pengetahuan wariga, sundari bungkah, sundari terus, tentang hakikat kematian manusia (janantaka), pura puseh, kemulan, membuat tulisan dan hiasan Saraswati, wangsa kurawa kurupati, tentang hakikat waktu, tentang hakikat wariga Dewasa dari dulu, indram, rasa, aditya, anangga dan pradanangga, bhaskara, banu, redite/minggu, menga, rahina (siang) rahu, byantara (kajeng), kajeng manusia, madya, sri, jaya, Sang Hyang Purusa Wisesa, Lanang Srigati, manis, angga Bhuta, urukung, taulu, langkir, matal, dukut, awan putih, keluar dari kesunyian dan di kuasai oleh iblis. Bawang putih, jahe, Hyang Taya dauhnya (waktunya) 5, nada, wateknya watek pandita, lakunya laku cyuta,


2b | pagelangan, lambung, baru, roma Witning nétra: alis, Aryadamar, kala tukaran, kala lungid, kala kuat, mretamasa, kala sakti, kala dangu, kala dangastra, kala caturyuga, kala katemu, é, u, i, ong.

Kaja-Kangin urip  8, Sang Manisora, gumi muré, rupa dadu jingga, istri Déwi Kundangkasih, ring paparu medal ka nétra kiwa, sanjata dupa panganggo, cecek, sastrania, na, ga, nang, swarania, ih cara, nama, saja, palinggihan méru waja tumpang 8, palinggihan warak, kakayonan kayu sada, manuk curik, sekar tunjung dadu, sinwamsari, gang, gunung, panju, candra muluk, endut, téjar, danu Buyan né di tegalé nga. I Jaljil, Bagawan Bregu ngisi gurnita dalang, watek ambara déwa, dauh mi, Sang Samba déwasa nga. jangur, guru,

Pagelangan, lambung baru  dan di dasar mata. Alis, Arya Damar, kala tukaran, kala lungid, kala kuat, merta masa, kala sakti, kala dangu, kala dangastra, kala catur yuga, kala katemu, aksara sucinya: e, u, i, ong.

Tenggara uripnya 8, Sang Hyang Mahisora, bumi muru rupa, warnanya dadu, jingga, saktinya Dewi Kundang Kasih, dari paru-paru keluar dari mata kiri, memakai senjata dupa, penganggo aksaranya cecek, aksaranya: na, ga, nang, suara sucinya: ih cara, nama, saja, sthananya (tempat sucinya) meru waja tingkat 8, kendaraannya singa, kayunya kayu sada, burungnya curik, bunganya tunjung berwarna jingga, sunari bang, gunung panju, andra muluk, lumpur, panas, danaunya danau buyan, yang ada di tegal namanya I Jalil, Bhagawan Bergu memegang gentanya dalang, semua para Dewa di langit, dawuh (waktu)/waktunya mi, sang samba, nama Dewasanya (hari baiknya): jangur,


3a | u, sas, sawa, Pandita, Bagawan Bregu, wregotia, wresning, wrespati paniron, wuku gumbreg, medangsia, ujegiri, watugunung, orja, téja kakuung, yanglalah, kagisi ring I Jaljil metu ring tegalé, katik cengkéh, konci, dauh 8, watek déwa, lakuning api pungsed, tangan nani gigir, Arya Gajah Mada, kala keciran, kala timpang, kala empas, kala sapuh au, kala ngruda, kala jabungan, Hiang Astabuwana, kala énjér, becada, redité.

Kaja urip (angka suci) 9, kuping Sang Hiang Brahma, gumi Emben marupa bang, istri Déwi Saraswati ring ati, medal ka karna kiwa, sanjata danda, panganggo, taléng, sastrania ba, ca, sa/ca/ba/ya, bang, swarania, ang, ing, gang, kada, caga, taja, dadaka, palinggihan méru tumpang 9, palinggihan macan, kakayonan wari bang, manuknia gagak, sekar tunjung bang

guru, ru, sas, sawa, pandita, Bhagawan Bergu, wregotia, wresning, hari kamis, paniron, wuku gumbreg, medangsia, kabut gunung, watugunung, sinar meteor, pelangi, di kuasai oleh I jalil yang keluar dari tegalannya, tangkai cengkeh, konci (tanaman umbi umbian), dawuh (waktunya) 8, watek Dewa, laku api di pusar, tangannya nani gigir, arya gajah mada, kala keciran, kala timpang, kala empas, kala sapuh awu, kala ngruda, kala jambungan, Hyang Asta Bhuwana, becada, Redite (Hari Minggu).

Selatan urip 9, telinga Dewa Brahma, bhumi emben berwarna merah, saktinya Dewi Saraswati, di hati, keluar lewat telinga kiri, senjatanya nya Gada, panganggo aksaranya: taleng, hurupnya: ba, ca, sa/ca, ba, ja, bang swaranya (suara sucinya): ang, ing, gang, kada, jaga, taya, dadaka, sthananya (tempat sucinya): meru tingkat 9, kendaraannya macan, kayunya wari merah, burungnya gagak, bunganya tunjung merah,


3b | angrawit ang/Babu Abra, I Slair, I Mrajapati, getih, Jamakala Kesrawa Kwéradéwa, gunung Batukau, bang, swa, réjéng, paras gading, né di apiné I Sétan, Bagawan Janaka, Garga, Ambekan, Mrecukunda ngisi sandining désti leyak, endeh mandé wesi, sastra pura Dalem, waradaya, Sang Hiang Kawiswara watek lengkara, Rawana, dauh, kréta Arjuna, déwasa, gigis jama, cita, suri, swabawa, sukétasa, semining saniscara, dora, pasha, kala, bala, jaya, laba, Sang Hiang Ayu, lanang, paing, kala asu/ajag, amalé buta, was wariga, pujut, menial, gulem bang metu ring api, kagisi ring I Sétan, kala ngadeg, kala cakra, sadana 3, arda watek duhka kingkingan,

berasal dari ang, babu abra, kalanya I Selair, I Mrajapati, darah, jamakala, kesrawa, Dewa Kwera, gunung batukaru, warna merah, swa, jurang, paras gading, yang ada pada apinya, I setan, Bhagawan Janaka, garga, ambekan, Hyang Mercukunda yang menguasai segala desti, leyak, tranjana, pande besi (tukang besi), sastranya pura dalem, waradaja, Sang Hyang Kawiswara Dewanya kalimat, Rahwana, dawuh (waktunya) kerta, Arjuna, Dewasanya (hari baiknya) gigis, yama, cita, suri, swabawa, suka tasa, kelahiran saniscara (Hari Sabtu), dora, pasah, kala, bala, jaya, laba, Sang Hyang Ayu, laki-laki, paing, kala asuajag, segala kekotoran Bhuta, was wariga, pujut, menail, awan merah keluar dari api, di kuasai oleh I Setan, kala ngadeg, kala cakra, sadana tiba, arda, wateknya kesedihan dan kesengsaranya.


4a | lakoning bulan, tawulan papéléngan, baju, lidah, Arya Bléténg, kala gégér, kala mangap, kala pancasona, nawakanda, buta wurung, a, da.

Kaja Kauh urip 3, Sang Hiang Rudra, gumi Suranadi, ring usus medal ka karna tengen marupa brintik rangdi, kuranta, istri Déwi Durga, sanjata moksala, panganggo, surang, sastrania, ma, da, mang, swarania éh, tasa, raba, dapa, palinggih méru kakuningan tumpang 3 palinggihan singa, kakayonan dalima wanta, manuk kapudangan, sekar tunjung kuranta, nang, gunung layur, mang, swa, né di lebuhé I Buta Bragénjong ngisi tonya, léyak, wil, watek gamang, jim, dauh Brahma, Citranggada, déwasa nohan, ludra, sara, kuji, dwipa, sutéja, tikna, atma, manggala,

lakunya laku bulan, tawulan papelengan, baju, lidah, arya bleteng, kala geger, kala mangap, kala pancasona, Sembilan Kanda, Bhuta wurung, A, Da.

Barat Daya uripnya 3, Sang Hyang Rudra, buminya suranadi, di usus keluar lewat telinga kanan, berwujud bintik bintik rangdi, kuning emas, saktinya Dewi Durga, senjatanya moksala, hurupnya ma, da, mang, swaranya (suara sucinya): eh, tasa, raba, dapa sthananya (tempat sucinya) meru kuning tingkat 3, kendaraannya singa, kayunya kayu delima merah, burungnya kepodang, bunganya tunjung berwarna oranye, nang, gunung lajur, mang, swa, di lebuh I Bhuta Bragenjong memegang air, leyak, wil, segala jenis gamang (wong samar), jin, dauh (waktu) Brahma, citra anggada, Dewasanya (harinya) nohan, Ludra, sara, kunci, dwipa, suweca, tikna, atma, manggala,


4b | anggara, maulu, uku warigadian/Pahang, prangbakat, gelap, damar séla, greha, linuh kagisi ring I Buta Bragénjong, metu ring lebuh, mica, gamongan, dauh 7, watek pati lakoning aras babokongan, juluk mata, lambé, dada, Arya Sentong, kala mina, kala pati-pata, karnasula, Sang Hiang Budabuwana, kala Durgastana, buta Jingkrak, mawata, sasa.

Kauh urip 7, cunguh, Sang Hiang Mahadéwa, gumi suryakarat, marupa kuning jenar, istri Déwi Laksmini ring wungsilan medal ka irung kiwa, sanjata nagapasa, panganggo, suku, sastrania ta, pa, na/ta/ga/ya, ang, swarania ung, wala, kanga, gaganga, palinggih méru mas lancung tumpang 7, palinggihan banyak, kakayonan campaka kuning, manuknia dara, sekar

Anggara (Hari Selasa), maulu, wuku warigadean, pahang, prangbakat, gelap, lampu obor, greha (rumah), gempa, di pegang oleh I Bhuta Bragenjong, keluar di lebuh, merica, gamongan, (waktunya) 7, wateknya pati, lakunya aras babokongan, pelupuk mata, bibir, dada, arya sentong, kala mina, kala pati pata, karna sula, Sang Hyang Buda Bhuwana, kala durga sthana, Bhuta Jingkrak,  dan mawata sasa.

Barat uripnya 7, di hidung, Sang Hyang Maha Dewa, bumi kuning keemasan, berwarna kuning keemasan, saktinya Dewi Laksmini, dari wungsilan (ginjal) keluar melalui hidung kiri, sanjatanya naga pasa, penganggo aksaranya suku, hurufnya ta, pa, na, ga, ga, ca, ang swaranya (suara sucinya) Ung, wala, kanga, ga ganga, sthananya (tempat sucinya) meru emas tingkat 7, tunggangannya  singa, kayunya cempaka kuning, burungnya dara, bunganya




Beryadnya dengan Sharing

Tak akan Mengurangi Pengetahuan

Dapatkan Dalam Versi Cetak
Baca Juga